درباره ي اين مسئله كه عنصر عشق، جزو اساسي ترين علل ايجاد نهضت حسيني


بوده و عوامل ديگر نقش ثانوي در آن قيام داشته است، در كلمات و تحليل هاي دين پژوهان بزرگ، مطالب عميق و جالبي آمده كه از آن ميان، حكيم وارسته استاد جوادي آملي در اين باره مي گويد:

چيزي كه امام حسين عليه السلام را وارد كرد در روز عاشورا از همه چيز بگذرد، و هر مصيبت و اندوهي را تحمل كند، فقط عشق به خداي متعال بود، و اين عشق چيزي نبود كه ناگهان و در حادثه سفر كربلا پيدا شده باشد، بلكه در تمام دوران حيات آن حضرت اين عشق وجود داشت و حادثه ي عاشورا در حقيقت ثمره و محصول اين عشق و ارادت بود،... امام حسين هر چه داشت خالصانه فداي رضاي محبوب كرد و در پايان كار، سر خويش را سخاوت مندانه در طبق اخلاص نهاد و تقديم معشوق نمود. افزون بر اين مي دانست كه پس از شهادت نيز بايد با سر بريده همراه اهل بيت خويش به اسارت در آيد و از كربلاي عشق تا شام شوم را بپيمايد، حافظه ي تاريخ هرگز حادثه اي با اين خصوصيات عشق و عاشقي به ياد نمي آورد. [1] .

هم چنين در اين باره حكيم الهي قمشه اش نيز در سروده اي دل انگيز گفته است:



از بر زين چون شه عشق آفرين

كرد زمين مفخر عرش برين



گفت: الها ملكا داورا

پادشها، ذوالكراما ياورا



در رهت اي شاهد يكتاي من

شمع صفت، سوخت سراپاي من



عشق تو شد جان و تنم في هواك

نيست بود در نظرم ماسواك



جز تو جهان را عدم انگاشتم

غير تو چشم از همه برداشتم



كرد ز دل عشق تو هر نقش پاك

ساخت غمت جامه ي تن چاك چاك



رفت سرم بر سر پيمان تو

محو توام واله حيران تو



عشق تو شد عقل من و هوش من

گشت همه خلق فراموش من






اي سر من در طلب روي تو

بر سر ني ره سپر كوي تو



خوش به تماشاي وصال آمدم

غرقه ي درياي وصال آمدم



چون تو تن آغشته به خون خواهي ام

حكم تو را از دل و جان راضي ام



منزل معشوق شد اين دار من

نيست در اين دار به جز يار من [2] .



متفكر بزرگ، شهيد مطهري ضمن تحليل جامع و همه جانبه از نهضت حسيني بالاخره عنصر عشق را اساسي ترين عنصر معرفي نموده و مي گويد:

در طول تاريخ برداشت هايي كه از حادثه ي كربلا شده خيلي متفاوت بوده است... مثلا برداشت امثال دعبل خزاعي از نهضت اباعبدالله فقط جنبه هاي پرخاش گري آن است، برداشت محتشم كاشاني، جنبه هاي تأثرآميز، رقت آور و گريه آور آن است، برداشت عمان ساماني يا صفي علي شاه از اين نهضت برداشت هايي عرفاني، عشق الهي، محبت الهي و پاك بازي در راه حق است كه اساسي ترين جنبه هاي قيام حسيني جنبه پاك باري او در راه حق است. [3] .

و نيز در جاي ديگر گفته است:

... با اين كه عيال و اطفال و عاقبت آنها را مي دانسته اند، و اين خيلي عجيب است و دليل بر اين است كه مكتب حسيني مكتب عشق بوده. [4] .

از مجموع ره آورد فكري و تحقيقي اين سه حكيم ژرف انديش اين حقيقت به خوبي روشن مي شود كه روح عشق را در پيكر نهضت حسيني نه تنها نمي تواند ناديده گرفته و يا مورد ترديد قرار داد بلكه بسياري ا رخ دادها و حوادث كربلا بدون مقياس عشق قابل تفسير نيست(در اين باره در ادامه اين تحقيق بحث بيشتري خواهد شد).