جنگها و صحنه هاي حضور امام اميرالمؤمنين علي - عليه السلام -، محك اهل ولاء و مجمع اهل صفاي صفوه ي نجبا از اصحاب پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم - و پيآيندگان نيكوكردارشان بود.

بختياران به او مي پيوستند و در ركاب او گام مي زدند تا با آنانكه بر امام زمانشان خروج كرده بودند، تيغ زنند و پيكار كنند. خروج كردگان خود چند گروه بودند:

كساني كه بيعت خود را در مدينه شكستند و در بصره به امام - عليه السلام - اعلان جنگ نمودند...، مامشان سوار بر جمل ايشان را رهبري مي كرد.

كساني كه در صفين بر او شوريدند، و معاويه و همدستانش، يعني «فئه ي باغيه» (/ گروه تجاوزپيشه)، ايشان را به آتش هاويه رهنمون مي گشتند.

و كساني كه از دين بيرون رفتند و در نهروان به خواري و هوان خويش نازان بودند.

علي - عليه السلام -، محور حق در روزگار خويش بود؛ حق، به هر سوي كه او مي گشت و روي مي كرد، با او مي گرديد. اين سخن پيامبر برگزيده ي خداست كه مي فرمايد: «علي مع الحق و الحق مع علي يدور معه حيثما دار» (يعني: علي با حق است و حق با علي؛ هركجا كه او بگردد، با او مي گردد) يا «لم يفترقا حتي يردا علي الحوض» [1] (يعني: تا آنگاه كه در حوض كوثر بر من وارد شوند، از هم جدا نگردند).


ياران پيامبر، از مهاجران و انصار، پس از آنكه همه ي نشانه هاي صدق نبوت پيامبر - صلي الله عليه و آله - را در وجود علي - عليه السلام - نمايان و همه ي اخبار رسالت را نزد او متحقق ديدند، در دفاع از امام و ياري او جانفشاني مي كردند و پيش روي او - جان خود را براي وي قرباني كنان - به پيشباز شمشير دشمنان مي شتافتند.

عمار - كه در فتنه، مايه ي تميز حق و باطل بود [2] - به فرمان او گردن مي نهاد؛ و دو ستاره ي درخشان، نوادگان گرامي پيامبر آخرالزمان، آن دو تن كه سرور جوانان بهشتي بودند، در ركاب پدر و زير سايه ي پرچم او راه مي سپردند.

همانگونه كه ياران پيامبر - صلي الله عليه و آله و سلم - همراهي با آن حضرت را نازمايه ي خود مي دانستند، اينان نيز، همگي، به خود مي باليدند كه توفيق همراهي با امامي را دارند كه نمودار و تنديس حقيقت است.

آنان كه سپهسالار روز جمل را ياد كرده اند، گفته اند كه:

[212] و حسين بن علي بر جانب چپ سپاه بود.

محلي [3] ، درباره ي سازماندهي سپاه در صفين توسط اميرالمؤمنين - عليه السلام - مي گويد:

حسن و حسين فرمانده سوارگان جانب راست، و عبدالله بن جعفر و مسلم بن عقيل فرمانده پيادگان آن جانب بودند. محمد بن حنفيه و محمد بن ابي بكر فرمانده سوارگان جانب چپ، و هاشم بن عتبه فرمانده پيادگان آن جانب بودند. عبدالله بن عباس بر بخش مياني سپه گمارده شده بود، و بر پيادگان آن اشتر و اشعث. عمار بن ياسر فرمانده كمين بود. [4] .