عزت در لغت به معاني شكست ناپذيري ، سختي ، حميّت ، غلبه ، استحكام ،صلابت و... است .

عزيز كسي است كه داراي حميّت ، قوّت و صلابت است و ذلّت و خواري را نمي پذيرد، اما عزيز به معني واقعي خداوند است و عزت به معناي كامل كلمه ، از آن خداست و او با لطف و كرمش آن رابه هر كس كه بخواهد كرامت مي كند. (من كان يريدالعزة فلله العزة جميعاً)

هر كسي كه عزت بخواهد آگاه باشد كه عزت همه از آن خداست و به هر كس كه بخواهد مي دهد. عزيز به مفهوم واقعي از صفات ثبوتيه خداوند است ، اما او به مقتضاي فيض و رحمت لايتناهي خود مراتبي از آن را به انسان هاي شايسته تفويض كند. بر اين اساس است كه پيامبر (ص) و مؤمنان نيز عزيز هستند. (و اللّه العزة و لرسوله و للمؤمنين )؛ عزت از آن خدا و پيامبرش و اهل ايمان است .

درك اين مطلب كه انسان ها محتاج افاضه الهي هستند، فقط مختص اهل بصيرت است . اهل بصيرت فقط خداوند را منشأ و منبع عزت و كرامت مي دانند و در برابر قدرت هاي غير خدايي تعظيم نمي كنند.



آدم از بي بصري بندگي آدم كرد

گهري داشت ولي نذر قباد جم كرد



يعني در خوي غلامي زسگان پست تر است

من نديدم كه سگي پيش سگي سر خم كرد



(اقبال لاهوري )

بنابر اين انسان ها بايد توجه كنند كه موجودات بدون ارتباط با سرچشمه عزت ، في نفسه فقير و ذليل هستند، مگر آن كه خداوند به آنها افاضه نمايد.

فيض روح القدس ار باز مدد فرمايددگران هم بكنند آنچه مسيحا مي كرد عالمان علم اخلاق ، اصول اخلاق نيك را به چهار وجه تقسيم مي كنند: عدالت ، حكمت ،عفت و شجاعت . چنانكه در اين شعر آمده است :



اصول خلق نيك آمد عدالت

پس از وي حكمت و عفت شجاعت



حكيمي راست كردار است و گفتار

كسي كو متصف گردد بدين چهار



حكما، شجاعت را فضيلت نفس غضبيه مي دانند و از نظر آنها اين فضيلت زماني در انسان ظاهر مي شود كه بتواند تابع نفس ناطقه گردد و در اين هنگام انسان از مسائل ترسناك كه سرانجام خوب و اخلاقي دارند، نمي هراسد و در رسيدن به آنها فداكاري مي كند و از سختي ها و خطرات نمي ترسد و ذلت را قبول نمي كند. برخي از مقوله هاي شجاعت عبارتند از: كبر نفس ، نجدت ، عظم الهمه ، ثبات ، صبر، حلم ، عدم طيش ،شهامت و تحمل درد.

بيشتر اين مقولات ، ريشه در عزت خواهي و ذلت گريزي دارند. در واقع شجاعت و كرامت و عزت با ذلت نسبت معكوس دارند. راغب اصفهاني در «المفردات » عزت را حالتي مي داند كه نمي گذارد انسان مغلوب كسي يا چيزي گردد و شكست بخورد.شخصيت سالم در گرو عزت و كرامت و در دوري از پستي ، خفت و دنائت است . افرادي كه عزت مدار و مثبت نگر و خوش بين هستند، به راحتي تحت تأثير عوامل محيطي قرارنمي گيرند و احساس ناتواني نمي كنند. انسان هايي كه عزت نفس دارند، به آساني تسليم نمي شوند و تن به خواري نمي دهند.