آموزه هاي ديني قرآن ، روايات ، اعتقادات ، فروعات ، ادعيه ، زيارات و فرهنگ و معارف اسلامي را در بر مي گيرد. اصول دين و فروع آن از توحيد تا تولي و تبرا يعني ازعزت در بندگي و عبوديت در توحيد تا تبري جستن از اولياي شيطان همه بر محور عزت استوار است .

در مورد جايگاه عزت در احكام ديني همين بس كه خداوند حكيم به منظور تحقق بخشيدن به عزت اسلام و مسلمانان و جلوه گر ساختن عزت مداري در تمام شئونات زندگي فردي و اجتماعي انسان دستورات و تكاليفي صادر فرمودند و بسياري از احكام عبادي ، سياسي ، اجتماعي ، اقتصادي ، قضايي ، اخلاقي و خانوادگي اسلام را به نوعي به اصل عزت مرتبط كرده است . اگر با ديدگاه جامع نگرانه به آموزه هاي ديني بپردازيم ، آن گاه در خواهيم يافت كه فلسفه نظري و عملي فقه ، عزت مندي و عزت مداري است .

در فقه و مباني آن اوامر و نواهي گوناگوني را با محوريت حفظ عزت در انواع آن داريم . نهي صريح و مؤكند از سلطه مشركين و بر مسلمين : لن يجعل الله للمشركين علي المسلمين سبيلا از اصول اسلامي است و اين اصل در تمام ساحت هاي سياسي ،اجتماعي ، قضايي ، اقتصادي و فرهنگي حاكم است و اگر مسلمانان به اجراي همين يك اصل ملتزم باشند عزت و سعادت دنيوي و اخروي آنان تضمين خواهد شد.

صرف نظر از احكام عبادي - كه چگونگي رابطه عابد با معبود را تبيين و تنظيم مي كند كه عزت روح عبادت است - احكام معاملات نيز عزت مدار است . احكام قضايي اسلام از حدود، قصاص ، ديات و مجازات ها براي استيفاي حقوق مردم و جلوگيري ازتجاوز به حريم ديگران است و اسلام اجازه نمي دهد شخصي به جان ، مال و آبروي ديگري متعرض شود. محترم شمردن حريم مردم براي حفظ عزت آنان است و عزت جامعه در گرو اجراي دقيق حدود الهي است .

فلسفه حج ، تبلور و جلوه جهاني عزت اسلام و مسلمان است . همه ساله مسلمانان از سراسر جهان براي انجام مناسك حج به حرم امن الهي بار سفر مي بندند و در كنگره عظيم جهاني شركت مي كنند و يك دل و يك صدا لبيك گويان سروش عزت سر مي دهند. روح حج ، عزت است و امام خميني (ره ) حج ابراهيمي را عزت مندانه با اعلان برائت از مشركان و مستكبران احيا كرد.

جهاد، عزت است و جهاد دري از درهاي بهشت و ركني از اركان اسلام معرفي شده است . جهاد اسلامي و شعار مجاهدان براي رسيدن به احدي الحسنيين در حقيقت ، شاه راه رسيدن به عزت است چه بكشند يا كشته شوند. انواع عزت در سايه شمشير تحقق پيدا مي كند.

امر به معروف و نهي از منكر فريضه اي است كه ديگر فرايض به كمك آن استوار مي شود. امر به عزت مندي و امر به عزت مداري و نهي از ذلت پذيري ، سرلوحه تكاليف مسلمانان است . در تكاليف شرعي نهي از ذلت پذيري شده است . ذليل شدن و خواري جستن از شديدترين منكرات و از گناهان كبيره است .

حرمت تشبه به كفار از باب نهي از ذلت پذيري است . خود باختگي فرهنگي و خود را به هيئت و آداب و فرهنگ غير مسلمانان آراستن عين ذلت و از گناهان كبيره است .

سفارش اسلام به علم آموزي و جايگاه علم و عالم براي تحقق بخشيدن به عزت مسلمانان و جامعه اسلامي است . خودكفايي در علوم ، كوتاه كردن دست از دامان دانشمندان غير مسلمان و سرانجام صادرات علوم به اقصي نقاط جهان غرورآفرين و عزت بخش است .

معيارهاي عدالت و برابري در جامعه اسلامي ، در هم فرو ريختن تعصبات قبيلگي ، از بين بردن اختلاف طبقاتي و توجه به ملاك ايمان در برتري انسان نزد خداوند،براي تثبيت و ارتقاي سطح عزت در فرد مسلمان و جامعه اسلامي مؤثر است .

احكام اقتصادي اسلام از عدالت اقتصادي در توزيع ثروت و منابع درآمد و نيز احكام خمس و زكات و صدقات و نيز احكام خراج و جزيه ، سفارش به كار و توليد، فقرزدايي و رسيدگي به امور مستمندان ، ارزش گذاري بر كار و كارگر و اهميت عرق جبين براي تحصيل روزي حلال و نهي از خدمت براي استعمارگران و كافران و در مواردي نهي از تعامل با آنان نظير فتواي تاريخي ميرزاي شيرازي بزرگ در تحريم تنباكو و بسياري از قوانين مالي اسلام ، بر اساس عزت مداري اسلامي است . ثمره عزت مداري در ساحت اقتصادي ، استقلال مالي و خود كفايي است .

اسلام با دستورات اخلاقي خود به دنبال انسان سازي است . معرفي فضايل و رذايل ، پرورش و تطهير روح و ارائه طريق نجات و سعادت در سايه مناعت طبع و عزت نفس است . انسان را به گونه اي مي پروراند كه در نزد خود و خدايش خوار و ذليل و در نزد ديگران و اربابان ثروت و مترفين ، عزيز و عزت مند باشد. انسان را از خضوع و تواضع دربرابر خدايگان زر و زور و حتي معاشرت با آنان منع مي كند تا به عزت مؤمنين لطمه اي وارد نشود.

مؤمني كه عزيز باشد و وامدار كسي نباشد دست و زبانش به امر و نهي و اعتراض و تغير باز است و از غير خدا وحشتي ندارد «ولو بلغ ما بلغ ». اسلام چنين دست پرورده اي دارد و سرآمد عزت مندان و عزيز عزيزان امام حسين (ع) است .

در قاموس دعا به موارد بسياري بر مي خوريم كه دعا كننده به عزت خداوند معترف است و پروردگارش را به عزتش قسم مي دهد تا به درخواست خويش نائل آيد. سيد بن طاوس با استناد به سلسله سندي ، دعاي ماه رمضان را از كتابچه ادعيه نائب خاص حضرت حجت (عج )، ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعيد عمري كه براي بعد از نماز صبح روز عيد فطر وارد شده است ، مي آورد و در قسمتي از آن مي خوانيم : «لا حول و لا قوة الابالله و لا عزة و لا منعة و لا سلطان الا الله الواحد القهار العزيز الجبار توكلت علي الله...»هم چنين «لك الحمد علي عزة سلطانك الذي خشع له كل شي ء من خلقك ؛ حمد و ستايش تو را سزاست بر عزت و قدرت سلطه ات كه تمام مخلوقاتت در برابر آن خاشع است .

در فرازي از دعاي روز چهارشنبه خداي را به عزتش مدح مي كنيم . در دعاي جوشن كبير عزت و عزيز را مكرر مي يابيم . صحيفه سجاديه روح عبوديت و خشوع در برابر عزت خداوند و تعليم و تربيت عزت مداري و عزت مندي است .

در ضمن دعايي كه در اعمال حرم امام حسين (ع) نزد مرقد شريف وارد شده ،چنين آمده است : «اللهم اني اعتز بدينك و اكرم بهدايتك ...» در دعاي افتتاح : «اللهم انانرغب اليك في دولة كريمة تعز بها الاسلام و أهله و تذل بها النفاق و أهله » فلسفه وجودي دولت الهي را عزت اسلام و مسلمانان دانسته است .

در زيارت ها و زيارتنامه ها همين معاني بلند با تعابير گوناگون موج مي زند. نمونه اي از جملات مشتركي كه معمولاً در زيارت ها تكرار مي شود اين است : «اشهد أنك قد أقمت الصلاة و آتيت الزكاة و أمرت بالمعروف و نهيت عن المنكر و جاهدت في الله حق جهاده »و مضامين ديگري از اين قبيل بسيار است . اين اعمال و كردار تنها و تنها از روح بلند و قدسي معصومين (ع)، طلايه داران عزت مندي و عزت مداري سر مي زند و بس .

در قسمتي از زيارت امام حسين (ع) در شب هاي قدر مي خوانيم : «اشهد أن هذه التربة تربتك و هذا الحرم حرمك و هذا المصرع مصرع بدنك لاذليل والله معزك و لامغلوب و الله ناصرك ؛ گواهي مي دهم كه اين خاك ، خاك توست و اين حرم حرم توست و اين قتلگاه ، قتلگاه بدن توست ، خوار نبودي و خدا عزتت داد و مغلوب نشدي و خدايارت بود. در زيارت حضرت صاحب الامر (عج ) مي خوانيم : «اللهم و أعز به الدين بعدالخمول و أطلع به الحق بعد الافول »

آموزه هاي تربيتي در مورد انسان از آغاز تا فرجام آن و زمينه هاي تربيت كودك از پيش از تولد، هنگام تولد و در مراحل رشد به نوعي با عزت مندي مرتبط است ؛ حتي حفظ حرمت و عزت ميت مورد عنايت است و احكام خاص دارد. دستورات اسلامي در مورد تحصيل علم و فراگيري دانش و رسيدن به غناي علمي و فرهنگي از راه هاي رسيدن به عزت مندي مسلمانان است .

مسئله مهدويت و ظهور مصلح كل از اعتقادات مشترك همه اديان الهي است و فلسفه انتظار، انتظار عزت است و وعده جانشيني و استخلاف در زمين بر مدار عزت است .