اين واژه در مواضع و موارد متعددي در قرآن آمده است كه معناي كلي آن ، به معناي زنده كردن ، حيات بخشيدن است . كه اين زنده شدن و يا زنده كردن ، در حوزه هاي مختلف مورد بحث است . و ما به آياتي كه باموضوع مورد بحث ، ارتباط نزديك تري دارد، اشاره مي كنيم :

ـ احياي افراد جامعه از مرگ مادي و معنوي توسط هم نوعان خويش .

(مَن ْ اَحياها فَكَانَّما أحْيَا النَاس جميعاً)؛ «هر كسي يك انسان را زنده كند، مثل اين است كه همه مردم را حيات بخشيده .»

ـ احياي جامعه به سبب اجراي احكام الهي .

(و لكم في قصاص حَياة ٌ يا اولي الالباب )؛ «در اجراي ِ حكم ِ الهي ِ قصاص براي شما حيات و زندگي است اي صاحبان عقل و خرد».

ـ احيا در پرتو ايمان و پذيرش دعوت خدا و رسولش .

قرآن كريم به مومنان نيز فرمان داده كه دعوت احياگرانه خداوند و پيامبر او را اجابت كنند:

(يا ايها الذين امنوا استجيبوا لله و لِلرَّسُول اِذا دَعاكم لما يحييكم ). اي اهل ايمان چون خدا و رسول ، شما را به ايمان دعوت كنند اجابت كنيد تا به حيات ابدي رسيد.

مفسران ، مطالبي را از اين آيه برداشت كرده اند، برخي گفته اند: منظور از آن «دعوت ِ حيات بخش »، جهاد است ، زيرا به وسيله جهاد، دين عزت مي يابد. چنان كه علي (ع) مي فرمايد:

«فرض الله الجهاد عزاً للاسلام ».

و وقتي دين در جامعه عزّت يابد، آن جامعه ، جامعه اي زنده خواهد بود و در صورت رسيدن به فيض شهادت (در جهاد)، خود نيز حيات جاودانه مي يابد.

برخي نيز ايمان آوردن و پذيرش دعوت پيامبر را سبب «حيات دل و جان » و كفر را علت مرگ آن دانسته اند.

گروهي هم اعتقاد به قرآن و فراگرفتن علم و دين را مايه حيات انسان به شمارمي آورند، زيرا كه مشابهت و مناسبتي ميان ناداني و دانايي با «مرگ و زندگي » وجود دارد.شماري از مفسران ، مقصود از دعوت حيات بخش را دعوت به سوي بهشت تعبير كرده اند، زيرا كه حيات جاوداني در آن جاست .

علامه طباطبايي گر چه همه اين برداشت ها را وجوهي مي داند كه مي توان آيه را با آن تطبيق داد، ولي خود بر اين باور است كه اصولاً دعوت حق در همة ابعاد آن احياگراست . آموزه ها و احكام الهي انسان را براي درك زندگي حقيقي و معنوي آماده مي سازد وحياتي مي بخشد كه علم نافع و عمل صالح سرچشمة آن است ، آن چنان كه خداوند فرموده است :

(مَن ْ عمل صالحاً من ذكرٍ اَوْ أنْثي و هو مُؤمن فَلنُحْيينّه حَياة ً طَيّبة و لنجزينهم اجرهم بِاَحْسَن َ ما كانوا يعملون )، هر زن و مردي كه كاري نيك و شايسته كند، در حالي كه مؤمن باشد، هر آينه او را به زندگي پاك و خوش زنده بداريم و مزدشان را بر پايه نيكوترين كاري كه مي كردند پاداش دهيم ».

آية مورد بحث كه مي فرمايد: (اذا دعاكم لما يحييكم ) مطلق است و از اين كه شامل مجموع دعوت هاي رسول خدا (ص) كه ماية زنده شدن دل ها است ، و يا دسته اي از دعوت هايش كه طبيعت احيا را دارد بشود، هيچ ابايي نداشته و هم چنين شامل نتايج دعوت او كه عبارت است از انواع زندگي هاي سعيده حقيقيه ، مانند زندگي اخروي در جوارخدا نيز مي شود. چون همه اينها را شامل مي شود، پس نبايد آية شريفة را مقيد كرده و....بلكه آية شريفه همان طوري كه گفتيم عام است و همه را شامل مي شود و هيچ دليلي نيست كه آن را از معناي عام و وسيعش برگردانيده و بگوييم مرادش اين وجه است يا آن وجه .