امام حسن (ع) و امام حسين (ع) با معاويه بيعت كردند نه به خاطر اينكه معاويه را صالح براي حكومت مي دانستند، بلكه بدان جهت كه مردم را به حكومت او راغب يافتند و ياوري براي حفظ حكومت خويش نداشتند. معاويه توانسته بود با خدعه، حيله، نيرنگ، تحمل و... مخالف و موافق را - جز عده اي مؤمن ثابت قدم - با خود همراه گرداند و امامان بزرگوار وقتي مردم را به حكومت معاويه راغب ديدند، با اينكه او را براي حكومت صالح نمي دانستند، ولي به خواست عمومي تن دادند؛ البته با حفظ حق آزادي بيان و تبليغ حقانيت خود و عدم صلاحيت حكومت و عدم اطاعت از دستورهاي خلاف صلح نامه او. معاويه تا آخر عمر با حفظ ظواهر و سياست بازي شيطاني به جذب قلوب ادامه داد و سياست سركوب را هم ضميمه آن داشت و مجموعاً اقبال عمومي همچنان متوجه او بود و اگر امام حسن (ع) يا امام حسين (ع) مي خواستند با او بجنگند، علاوه بر پيمان شكني بايد با حكومتي مي جنگيدند كه اكثريت مردم به هر دليل آن را پذيرفته بودند و معلوم است كه چنين قيامي نتيجه مثبتي نخواهد داشت. امام حسين (ع) نيز با توجه به همين جهات - كه تفصيل و تبيين آن خارج از فرصت اين مقاله است - تا آخر عمر معاويه بر پيماني كه با وي بسته بود پايدار ماند و از هر فرصت براي بيدار كردن جامعه و آماده كردن شرايط براي بعد از معاويه اقدام كرد. زماني هم كه معاويه بر خلاف صلح نامه، در اواخر عمر مسأله ولايت عهدي يزيد را مطرح كرد، امام علني و با تمام قوا در مقابل او ايستاد و حاضر به بيعت نشد. البته معاويه در جلسه اي با گماردن افراد مسلح بالاي سر امام و عبدالله بن زبير و چند مخالف ديگر، بر بالاي منبر اعلام كرد كه: اينان با يزيد بيعت كرده اند و اينان نيز جرأت نيافتند مخالفت خود را آشكار كنند زيرا به بهاي جان آنها تمام مي شد. [1] .

حتي در همين جلسه شاميان اعتراض كردند كه اينان بايد همين جا در ملاء عام با يزيد بيعت كنند وگرنه گردنشان را مي زنيم كه معاويه آنان را تقبيح كرد و از اين اقدام بازداشت. [2] .

امام در آن زمان بيعت نكرد و حتي الامكان عدم صلاحيت يزيد را افشا كرد از جمله نامه اي به معاويه نوشت و او را از اين منكر - نصب يزيد - باز داشت. امام نوشت: سپس فرزندت را به ولايت گماردي در حالي كه او جواني مشروب خوار و سگ باز است. تو در امانت (حكومت مسلمانان) خيانت كردي و رعيت خود را خراب نمودي و با خدايت اخلاص نورزيدي؛ چگونه مشروب خواري را به سرپرستي امت محمد مي گماري؟ در حالي كه مشروب خوار از فاسقان است و از اشرار است و او را نمي توان بر درهمي امين كرد پس چگونه بر امت توان امين ساخت؟ به زودي بر (كيفر) اين عملت وارد مي شوي زماني كه صحيفه استغفار را پيچانده باشند (و وقت آن گذشته باشد). [3] .