براي آنكه عظمت «عنصر آزادي خواهي در نهضت حسيني» بيش از پيش آشكار شود، گذري كوتاه بر اوضاع و شرائط دوران امامت آن حضرت، كه مقارن با تسلط امويان بود، ضرورت دارد. پيامبر اكرم (ص) در جمله اي كوتاه وضعيت حكومت اموي را اين چنين ترسيم نموده است: «اذا بلغ بنو ابي العاص ثلاثين رجلاً اتخذوا دين الله دخلاً و عباد الله خولاً و مال الله دولاً؛ [1] .

هنگامي كه شماره فرزندان ابي العاص به سي نفر برسد، در دين خدا دخالت مي كنند (يا دين خدا را بازيچه قرار مي دهند) و بندگان خدا را مملوك و برده خود قرار مي دهند و مال خدا را دست به دست بين خود مي گردانند». اين حقيقت را امويان با گفتار و كردار خويش نمايان ساختند. معاويه و كارگزارانش جز به تسليم مردم در برابر خواستهاي خود نمي انديشيدند و به هر قيمتي آن را محقق ساختند. معاوية بن ابي سفيان و همفكران او سياست خود را بر اساس سه محور ياد شده در كلام گهربار پيامبر (ص)، كه نوعي اخبار غيبي آن حضرت به شمار مي رود، بنا كردند و فضايي به وجود آوردند كه حسين بن علي (ع) ناچار شد نهضتي را عليه آنان بر پا كند.