بازگشت

تقدم منافع جامعه بر منافع فرد در هدف گذاري


مهم ترين هدفي كه حكومت اسلامي مورد توجه قرار مي دهد، مبتني بر دو مورد زيراست: الف. هدايت انسانها به سمت و سوي خليفةالله شدن و آماده كردن مقدمات سير و سلوك آنان. اين يكي از مهم ترين اهداف دين اسلام و حكومت اسلامي است. ب. ايجاد مدينه فاضله و محيط مناسب كه فرد بر اساس آن بتواند به هدف اصلي خود كه مقام خليفة اللهي است نايل آيد. براي ايجاد چنين جامعه اي توجه به منافع و مصالح عمومي و اقامه عدل و داد، ضروري است. بنابراين، رهبر جامعه اسلامي بايد در هدفگذاري خود به مصالح عمومي و عدالت اجتماعي توجه داشته باشد و با ايجاد محيط مناسب، افراد را به كمال واقعي خود برساند. ضرورت برپايي عدل و قسط در جامعه به عنوان يكي از اهداف مهم رهبري اسلامي در آيات قرآني و روايات معصومين (ع) مورد تأكيد قرار گرفته است كه به نمونه هايي از آن اشاره مي كنيم: «لقد ارسلنا رُسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط؛ [1] .

همانا فرستادگانمان را با دلايل روشن فرستاديم و همراه ايشان كتاب و ميزان را قرار داديم تا مردم به عدالت قيام كنند.» حضرت علي (ع) در بخشي از نامه خود به مالك اشتر مي فرمايد: «و كاري كه بايد پيش از هر كاري دوست داشته باشي ميانه روي در حق است و همگاني كردن آن در برابري و عدل. و كامل ترين آن در به دست آوردن رضايت رعيت است. همانا خشنودي عموم مردم به رضايت خواص مي انجامد (و نسبت به عموم اجحاف نمي شود) و ناخشنودي خواص با خشنودي عموم مردم بخشودني است و ناديده گرفته مي شود». [2] .

در نهضت عاشورا نيز اين امر مد نظر است، به طوري كه يكي از اهداف مهم قيام عاشورا اصلاح جامعه و برپاداشتن عدل و داد ذكر مي شود. امام حسين (ع) پيش از مرگ معاويه و آغاز قيام خويش، در اجتماع بزرگي از مردم كوفه خطبه اي ايراد مي كند كه در بخشي از آن به امر به معروف و نهي از منكر و لزوم اجراي آن اشاره مي كند و مي فرمايد: «خداوند ابتدا امر به معروف و نهي از منكر را واجب گردانيد؛ زيرا مي دانست اگر اين واجب انجام و بر پا گردد تمامي واجبات آسان و مشكل بر پا خواهد شد. چه آنكه امر به معروف و نهي از منكر دعوت به اسلام مي كند، علاوه بر اينكه ردّ مظالم و مخالفت با ظلم و تقسيم خمس و غنايم و گرفتن زكات از اهل آن و پرداختن به مستحقين رابه دنبال خواهد داشت.» [3] .

در اين كلام به ثمرات امر به معروف و نهي از منكر كه در يك كلام به معناي ايجاد قسط و عدل در جامعه و حفظ مصالح عمومي است اشاره شد، ضمن اينكه امور معنوي كه موجب صلاح جامعه نيز هست مورد تأكيد قرار گرفته است. امام خميني بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران پيرامون اهداف قيام امام حسين (ع) مي فرمايد: «تمام انبيا براي اصلاح جامعه آمده اند. تمام، و همه آنها اين مسأله را داشتند كه خود فداي جامعه شود. فرد هر چه بزرگ باشد بالاترين فرد كه ارزشش بيش از هر چيز است در دنيا، وقتي كه با مصالح جامعه معارضه كرد، اين فرد بايد فدا بشود. سيدالشهدا روي همين ميزان آمد، رفت و خودش و اصحاب و انصار خودش را فدا كرده كه فرد بايد فداي جامعه بشود: جامعه بايد اصلاح شود «ليقوم الناس بالقسط» بايد عدالت در بين مردم و در بين جامعه تحقق پيدا كند.» [4] .


پاورقي

[1] سوره حديد، آيه 25.

[2] نهج‏البلاغه، ص 429. نامه 53، تحقيق صبحي صالح.

[3] محمد رضا الحسيني الجلالي، الحسين سماته و سيرته، ص 110.

[4] قيام عاشورا در کلام و پيام امام خميني، ص 37.