عصر امام حسين (ع) با آفات و آسيب هاي گوناگوني در باورهاي ديني مواجه بود و «آسيب شناسي باورهاي ديني» نقش مهمي در شكل گيري جريان نهضت عاشورا داشت كه در اينجا به خاطر اهميت آن نسبت به ساير آسيب شناسي ها و اينكه آسيب هاي اعتقادي ريشه و منشأ آفات و آسيب هاي ديگر است، به ذكر برجسته ترين آنها مي پردازيم. [1] .

آسيب هاي وارده بر باورهاي ديني را مي توان به دو دسته تقسيم كرد: 1. آسيب هاي ايجابي (آنچه در اسلام و از اسلام نيست، به آن نسبت داده شود)، 2. آسيب هاي سلبي (آنچه در اسلام بوده متروك و مهجور گردد). برخي آسيب هاي ايجابي و سلبي وارد بر دين و باورهاي ديني عبارت بودند از: 1. ظهور خوارج با عقايدي مخصوص به خود، 2. تكفير منكران خلافت خلفا به عنوان يك اصل ديني، 3. اعتقاد به قَدَر (اختيار مطلق)، 4. ترويج تفكر جبري، 5. شيوع مرجئه گري و... در اين مقاله براي اختصار، به ذكر دو نمونه اخير از آسيب هاي ايجابي و سلبي (جبرگرائي) و مرجئه گري) حادث شده در آن دوره، كه در سرنوشت اسلام بطور عموم و به ويژه در شكل گيري حادثه كربلا نقش به سزايي داشته، اكتفا شده، تحقيق بيش از اين به توفيقي ديگر موكول مي شود.