انديشمندان و تاريخ نگاران پيرامون انديشه ها و مبارزات شجاعانه حسين عليه السلام مطالب بسياري را نگاشته اند. و چگونگي تهاجم تاريكي هاي ظلم و ستم و طوفان حوادث ضد انساني را بر روح و وجود مقدس حسين عليه السلام تشريح كرده اند. و نيز يادآور اين مهم شده اند كه نهضت حسين عليه السلام بر عليه بيدادگري، درس عبرت آموزي را به نسل هاي آينده القاء كرده است و اين كه مي توان مرگ را خوار و سهل پنداشت، و به خاطر آزادي و شرف و دفاع از ناموس و قاموس فضايل بشري، به جنگ با اهريمنان استثمارگر پرداخت.

ولي مع الوصف ارزش و عظمت روح و عمل حسين عليه السلام را جز شيعه كسي ارج و اهميت نداده است. زيرا علاوه بر آن كه درصدد شناخت و تحليل آن برنيامدند، بلكه حتي از چگونگي شناخت اين گونه انسانهاي ممتاز جلوگيري به عمل آمده است. شيعه در طول تاريخ همواره ياد حسين عليه السلام و انقلابش را زنده و گرامي نگهداشته، و در خلال شبها و روزها با ايجاد محافل و مجالس و اقامه سوگواري و تكايا و حسينيه ها و مجالس او را جاودان و عالم گير كرده است. و حتي كار به جايي رسيده كه با ارشاد و راهنمايي پيشوايان بعدي، ذكر مصيبت و بزرگداشت انقلاب حسيني در شمار بزرگترين عبادات درآمده است. و اين خود منبعث از روح جوشان و آشوب برانداز پيروان حسين عليه السلام است. يادآوري نهضت حسين عليه السلام يكي از نيرومند ترين انگيزه هاي


تشويقي در جهت توسعه امر بمعروف، و جلوگيري از زشتيها بوده است. و هرگاه در گذشته فشار ظلم و تجاوز حكام، و امراء بر سرنوشت توده مردم افزايش مي يافت چهره ي خونين حسين عليه السلام بر تجمع اجتماعات نقش مي بست، و يادآوري آن خاطره ي جانكاه چنان جوش و خروشي در توده ي محروم و مستضعف بوجود مي آورد كه اركان رژيم هاي فاسد را به لرزه مي انداخت. به بهانه ي ذكر مصيبت و ياد حسين عليه السلام، جنايات دستگاههاي پليد را بازگو مي كردند، و شدت انزجار و نفرت خود را با ايجاد هيجان در عامه ي مردم ابراز مي داشتند، و آنها را با يك آهنگ خشم افزا و انقلابي دعوت به مبارزه بر عليه ستم و تجاوز مي نمودند، و با نهايت خشم و فرياد، عقده هاي منكوب و مسكوت خود را اظهار مي داشتند. در نتيجه، هر چند گاه، سوكواري ها و عزاداري ها تبديل به مبارزه و پيكارهاي سياسي - اجتماعي مي شد، و با الهام از مفاهيم انقلابي حسين عليه السلام ضربات محكم و جانكاهي به حكام ستمگر و خائن و عمال دست نشانده ي آنها وارد مي آمد.

بزرگداشت ياد حسين عليه السلام به مناسبت نهضتي كه بوجود آورد تا آن جا اهميت يافت كه علماء با فلسفه و دور انديشي خاصي زيارت مرقد رهبر شهيدان را بر هر كس كه مي تواند واجب شمردند و هدف را، وفاداري و سپاسگزاري از حسين عليه السلام ذكر مي كردند. و زيارت او را در صورت شناسايي كامل اهداف حسيني و فلسفه ي حركت آفرين انقلاب و انگيزه اش، براي احياي روح جهاد و رزمندگي محسوب، و تكاني براي حركت توده هاي مسلمان در اقامه ي عدل و حق و جلوگيري از ظلم و باطل و بدعت رقم زدند. [1] .

ممكن است كسي به طرح اين سؤال بپردازد كه: مگر نه اين است كه فقهاء شيعه شرايطي را براي امر به معروف در نظر مي گيرند، و مي گويند


يكي از شرايط تحقق آن در امان بودن از ضرر بر خود انسان و مال و عرض اوست بنابراين چرا و چگونه شهادت حسين با آن همه زيان نفسي و جاني و مالي، امر به معروف، و يا انگيزه ي امر به معروف بشمار مي آيد.

پاسخ اين است: به طور كلي گاهي انسان موقعيتش طوري مي شود كه در مقابل انتخاب قرار مي گيرد، و براساس اصل انتخاب، او ناچار مي شود كه بين قرباني شدن براي نجات دين يا وطنش از نابودي و نيستي، و بين زنده ماندن و تمسك به حيات مادي، و در نتيجه از ميان رفتن دين و وطن، راهي فراسوي اين انتخاب برگزيند اما به هر حال بايد يكي را بر ديگري ترجيح دهد.

ترديدي نيست كه بر او واجب است؛ از اين دو حالت - عملا شهادت را طبق اصل ترجيح اهم بر مهم انتخاب كند و زيان بيشتر را با زيان كمتر دفع نمايد...

استاد عقاد؛ در كتاب ابوالشهداء مي گويد:

«در عهد يزيد وضع به آن جا رسيده بود كه جز شهادت راه چاره ايي باقي نبود.» بنابراين اگر پرهيز از زيان و حصول امنيت به طور مطلق واجب، مي بود و در هر شرايطي حفظ جان وجوب پيدا مي كرد، جهاد واجب نبود؛ و شهادت در راه خدا معصيت شمرده مي شد!... و بيان فقهاء ناقض اين غرض شده، و نهي از منكر بزرگترين و مهم ترين فساد بشمار مي رفت.