مقدمه
بسم الله الرحمن الرحيم
[مقدمه مرحوم شيخ محمد مهدي شمس الدين نايب رئيس اسبق مجلس اعلاي شيعيان لبنان در تقدير از شيخ محمد جواد مغنيه (ره)]
ياد بود عالم جليل القدري كه از دانشمندان بزرگ اسلامي عصر حاضر بود، در واقع ياد بود تبلور كوشش و تلاش دانشمندان اسلامي از زمان رسول اكرم صلي الله عيه و آله و سلم تا به امروز براي اعتلاي اسلام ناب محمدي صلي الله عليه وآله وسلم است.
هر كس كه تاريخ علماي اسلام و فقهاي صالح را مورد بررسي و مطالعه قرار دهد، در مي يابد كه آنان همواره در طليعه ي حركات آزاديبخش سياسي چه در سطح كشور خود و چه در سطح بين الملي قرار دارند.
آنان در مسائل اجتماعي و در مسائل تبعيض اقتصادي و مبارزه ي طبقاتي، نه تنها با نوشته هاي خود، بلكه با مبارزه و ستيز بي امان و پايبندي پيگير و استوار خود، قدم به ميدان گذاشته اند و از پيشتازان مبارزه با ظلم و ستم مستكبران بوده و هستند. در فرآيند تكامل و تمدن، نقش اساسي را ايفا مي كنند. به تمدن همان گونه كه خداوند ترسيم فرموده و قوانين الهي ايجاب مي كند، مي نگرند.
در همين راستا موضع گيري و اصول اساسي و آرمان هاي ايشان مورد كينه و دشمني امپرياليسم جهاني است. انگيزه آنان، همان است كه در برابر انديشه هاي ماترياليستي كه مي خواستند مردم را به ايده آلي كه منهاي مسائل اخلاقي و ايماني و تكاملي است برسانند؛ اما آنان با اين نگرش به مبارزه و ستيز برخاستند.
فقيد جليل علامه ي مجاهد و متفكر كبير، شيخ محمد جواد مغنيه، يكي از برجسته ترين علما و دانشمندان لبنان و علماي والاي اسلام و در زمره ي راد مردان سترگ بود كه بسان ستاره در بسياري از صحنه هاي اسلامي و اجتماعي و ملي درخشيد و موفق به تأليف و نشر انديشه ي اسلامي در قالب كتاب هاي گوناگون و متنوعي شد كه در برگيرنده ي تمام جوانب در قالب تفكرات اسلامي، هم از نظر فقه و حديث و هم از لحاظ تاريخ و تفسير بود و نيز در اواخر عمر فرصت مناسبي براي فعاليت محض فكري پيدا كرد و محصولش را در اختيار مردم قرار داد.
به راستي كه او با قلم خويش به سمت مردم، رو آورد. و خداوند سبحان هم موهبت بيان ساده ي مسائل علمي و فلسفي را به ايشان عنايت فرموده بود. او دشوارترين و مشكلترين و نيز پيچيده ترين مسائل فكري را با زباني ساده و قابل هضم بيان مي كرد تا هم روشنفكران و هم عوام، آن را درك نمايند.
نوشته ها و انديشه هاي ايشان بيشتر به نسل جوان در مدارس و دانشگاه ها و عموم مردم، توجه دارد. آن بزرگوار به نسل جوان تنها وارثان زمين و مسائل و مشكلاتشان نظير مسائل علم و ايمان، تمدن و مذهب و مشكلات زندگي مادي اين عصر توجه خاصي داشت. و مي خواست از آناني نسلي مؤمن و صالح و آگاه و شكوفا و فعال بسازد.
به عقيده ي بعضي، آن فقيد جليل، فقيهي نو انديش و نوآور در عرصه ي فقه و به عبارت ديگر، او انساني است كه با زمان حركت مي كرد.
فقيه جليل القدر شيخ محمد جواد مغنيه، فقيهي برجسته و با تأمل بود، ولي نه آن گونه كه بعضي تصور مي كنند كه ايشان همواره اسلام را تك بعدي مي دانست و يا اين كه اسلام را بر هر انديشه و نظريه اي غير اسلامي، تطبيق مي داد. خير، شيخ آن گونه كه مي پندارند، نيست. محمد جواد مغنيه، به اين معني نوآور نبود، زيرا او مسلماني مخلص و دلسوز براي اسلام بود.
«تجدد» شيخ محمد جواد مغنيه عبارت بود از اين كه او به اين واقعيت رسيده بود كه زندگي در حال دگرگوني و تغيير است و يكي از صفات حيات و زمان، تغيير است و اسلام برخي از مسائل عصر جديد را مي پذيرد و برخي را پذيرا نمي باشد. وي، برخي از مسايل زمان را كه اسلام مي پذيرد، مي پذيرفت و برخي را كه اسلام رد مي كند، به شدت و با تمام توان رد مي نمود.
كتاب هاي او پر از نصوص صريح و روشني از آن مسائل زندگي امروزين است كه با شرع مقدس و سنت رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم و فقه و احاديث اهل بيت عليهم السلام تباين و تضاد دارد و متأسفانه در ميان مردم رواج داده شده، و ايشان آن را كاملاً رد كرده است.
تجدد گرايي محمد جواد مغنيه، در اين نبود كه كيفيت انديشه ي اسلامي را به مقتضاي نظريات و انديشه هاي نو، دگرگون سازد.
اين نظريه در منطق اسلام مردود است و شيخ محمد جواد مغنيه، شخصا يكي از مخالفين سر سخت اين طرز تفكر بود و آن را به شدت رد مي كرد.
كتاب هاي فقيد سعيد، تقريبا در هه ي زمينه ها به مثابه ي غذاي فكري براي مردم به ويژه جوانان كشورهاي اسلامي بوده و مي باشد و بر اين اساس بسياري از تأليفات او به زبان هاي ديگر ترجمه گرديده، كه موجب اعجاب و شگفتي خوانندگان اين كتب شده است، آن بزرگوار اسلام را با بياني ساده همراه با اصالت و امانت در همه ي ابعادش، به همان نحوي كه زندگي او همواره با سادگي و اصالت مي گذشت مطرح نموده است.
امروز گرد هم آمديم تا اين كه ياد عالمي بزرگ از علماي اسلام در اين عصر را گرامي بداريم، و به ياد داريم او در حالي از اين دنياي فاني رفت كه قلب او مملو از اندوه مسأله جنوب لبنان بود، منطقه اي كه از اعماق آن، شيخ محمد جواد مغنيه، متولد و در آن پرورش يافته بود. خاندان مغنيه اصيل ترين خانداني است كه در دانش اسلامي در لبنان و تاريخ جبل عامل درخشيده است و دانشمندان و علماي اين خاندان پيوسته در حال شكوفايي اند.
مهمترين نگراني شيخ محمد جواد مغنيه، در اين بحران فتنه انگيز، كه گريبانگير ما شده است «وحدت ملي»، «وحدت اسلامي» و «جنوب لبنان» بود.
در زمينه وحدت ملي انسان متعصبي نبود، او آگاه و عامل به اسلام شكوفا بوده و آن را در آغوش گرفته بود و همواره كوشش مي نمود، تا از ميان تمام راه هاي گوناگوني كه فرا راه بشر موجود است. طريقي را كه خير و صلاح و رضوان الهي در آن است برگزيند.
در عرصه ي وحدت اسلامي مي توان گفت كه تمام تأليفات آن گرانقدر حول وحدت دور مي زند و مي توان گفت كه او يكي از مبلغين و دعوت كنندگان به اين وحدت بود و اين عقيده را در مشاركت با يك مؤسسه و نشريه ي فقه اسلامي كه در قاهره منتشر مي شد، به اوج خود رساند. ليكن با كمال تأسف فعاليت اين موسسه و نشريه متوقف گرديد اين نشريه و مؤسسه اسلامي در مورد سليقه هاي مذهبي بر اين باور بود كه: اسلام، دين واحدي است كه در آن سليقه ها و گرايشهاي گوناگون مذهبي وجود دارد. و بر اين سليقه هاي مذهبي و مذاهب اسلامي فرض است روزنه هاي اميد بر يكديگر بگشايند و با دلايل محكم و منطقي و شرعي، براي دست يابي به حق و حقانيت، كوشش نمايند. اگر چنين امري تحقق يابد. تا آن جايي كه برايشان ميسور است، شاهد حقيقت را در آغوش خواهند كشيد.
«جنوب لبنان» انگيزه ي اضطراب و بي خوابي مرحوم مغنيه بود، و هنوز نيز براي ما نيز موجب بي خوابي و اضطراب و تشويش فكر و انديشه است خطري كه از سوي اسرائيل و عوامل خبيث او در خارج و داخل، جنوب را تهديد مي كند خطري واقعي و حقيقي است، كه اميدواريم برادران فلسطيني و لبناني بيدار و آگاه بوده و از مسأله ي جنوب غافل نشوند.
امروز گرد هم آمده ايم تا از علماي نيك در تمام عصرها و تمام كشورها ياد كرده باشيم. و نيز ياد عالم و دانشمند كبير و فقيد گرانقدر «شيخ محمد جواد مغنيه» را گرامي بداريم.
از خداوند متعال خواستارم كه روح آن فقيد سعيد را شاد فرمايد و مورد عنايت خود قرار دهد.
و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته