در باب امر به معروف و نهي از منكر، اين مسأله مطرح است كه مرز اين كار كجاست؟ بنده و شما كه بايد امر به معروف و نهي از منكر كنيم، تا كجا بايد جلو برويم؟ يك وقت است كه امر به معروف و نهي از منكر مي كنيم و هيچ گونه آسيب و خطري متوجه ما نيست، اگر نكنيم فقط تنبلي كرده ايم؛ حقيقت را مي گوييم بدون اينكه اگر بگوييم خطري متوجه ما شود، نهي از منكر مي كنيم بدون اينكه خطري متوجه مال، آبرو و جان ما شود. تا اينجا را همه قبول مي كنند. اما اگر به اينجا رسيد كه اگر بنا شد من امر به معروف و نهي از منكر بكنم ضرري به مال من مي رسد، بكنم يا نه؟ اگر امر به معروف و نهي از منكر كنم ضرري به حيثيت و آبروي من مي رسد، به من فحش مي دهند، مرا كتك مي زنند، آبرويم را مي برند، به من تهمتها مي زنند، بكنم يا نه؟ اگر امر به معروف و نهي از منكر كنم جانم در خطر قرار مي گيرد، كشته مي شود، بكنم يا نكنم؟ اگر امر به معروف و نهي از منكر كنم علاوه بر خودم جان عزيزانم در خطر است، خاندانم هم به اسارت مي رود، بكنم يا نكنم؟

اينجا ممكن است كسي بگويد بعضي از علماي اسلام گفته اند مرز امر به معروف و نهي از منكر آنجاست كه خطري در كار نباشد، ضرري در كار نباشد، به آبرو و به جانت و حتي به مالت صدمه اي وارد نيايد، به بدنت صدمه اي وارد نشود. در واقع ارزش امر به معروف و نهي از منكر را پايين آورده اند، گفته اند: امر به معروف و نهي از منكر بايد كرد اما نه تا آنجا كه آبروي تو هم در خطر باشد؛ يعني اگر پاي آبرو و پاي امر به معروف و نهي از منكر در ميان بود، امر به معروف و نهي از منكر را رها كن، به آبرويت بچسب!

البته من قبول دارم كه آبرو در اسلام محترم است. بدون شك آبرو و بدن مؤمن احترام دارد. شما حق نداريد بدون موجب يك زخم كوچك در بدنتان ايجاد كنيد، حق نداريد بدون موجب بر بدن خودتان ديه اي وارد كنيد، تا چه رسد به اينكه كاري كنيد كه جانتان به خطر بيفتد. در اينكه انسان نبايد بدون جهت جان خود را به خطر


بيندازد شكي نيست. قرآن مي گويد: «و لا تلقوا بايديكم الي التهلكة» [1] اگر بخواهيد از بالاي بام، خود را پايين بيندازيد ولو تحت فشار قرض قرار گرفته باشيد يا در عشقي شكست خورده باشيد، ولو در حالي باشيد كه تمام دنيا و مافيها براي شما ارزش نداشته باشد، زندگي تاريك باشد، اين عمل جايز نيست. درست مثل اين است كه انسان ديگري را كشته باشيد. قرآن كريم صريحا در باب قتل عمد مي گويد: «فجزاؤه جهنم» كسي كه نفس محترمي را مي كشد، اعم از اينكه غير خودش يا خودش باشد، كيفر او جهنم است «خالدا فيها» [2] براي هميشه هم در جهنم بايد باقي بماند. كساني كه خيال مي كنند اختيار جان خودشان را دارند، اشتباه مي كنند. مال انسان محترم است. اما چون مالي كه شما داريد تنها مال شما نيست، در درجه ي اول مال اجتماع و در درجه ي دوم مال شماست، حق استفاده از آن را داريد ولي حق تضييع، اسراف و تبذير آن را نداريد. اسلام چنين حقي براي شما قائل نيست. مال محترم، بدن محترم، جان محترم، آبرو محترم. مگر مي توانيد در اجتماع كاري كنيد كه بي جهت آبرويتان برود، بي جهت به شما تهمت بزنند (اتقوا مواضع التهم). بحث در اين نيست، بحث در اين است كه امر به معروف و نهي از منكر در برابر اين امور محترم چقدر نيرو دارد؟ درجه ي احترام امر به معروف و نهي از منكر چقدر بالاست كه به مصداق گفته ي پيغمبر اكرم صلي الله عليه و آله «اذا اجتمعت حرمتان تركت الصغري للكبري» وقتي دو حرمت با يكديگر تزاحم و اجتماع پيدا مي كنند، لزوما بايد حرمت كوچكتر را فداي حرمت بزرگتر كنيم.