در ساختمان نهضت مقدس حسيني سه عنصر اصلي اساسي دخالت داشته است و مجموعا سي عامل به اين حادثه ي بزرگ شكل داده است. يكي اينكه بلافاصله بعد از درگذشت معاويه، يزيد بن معاويه فرمان مي دهد كه از حسين بن علي عليه السلام الزاما بيعت گرفته شود. امام در مقابل اين درخواست امتناع مي كند. آنها فوق العاده اصرار دارند، به هيچ قيمتي از اين تقاضا صرف نظر نمي كنند، و امام شديدا امتناع دارد و به هيچ قيمتي حاضر نيست به اين بيعت تن بدهد. از همين جا تضاد و مبارزه ي شديد شروع مي شود.

عامل دومي كه در اين نهضت تأثير داشته است و بايد آن را عامل درجه ي دوم و بلكه سوم به حساب آورد اين است كه پس از آنكه امام به واسطه ي درخواست بيعت در چنين شرايطي قرار مي گيرد كه از آن طرف اصرار و از طرف ايشان انكار است، به مكه مهاجرت مي كنند. پس از يكي دو ماه اقامت در مكه، خبر چگونگي قضيه به مردم كوفه مي رسد. آنوقت مردم كوفه به خود آمده، امام را دعوت مي كنند. بر عكس آنچه ما غالبا مي شنويم و مخصوصا در بعضي كتب درسي مي نويسند دعوت مردم كوفه علت نهضت امام نيست، نهضت امام علت دعوت مردم كوفه است. نه چنان بود كه بعد از دعوت مردم كوفه امام قيام كرد، بلكه بعد از اينكه امام حركت كرد و مخالفت خود را نشان داد و مردم كوفه از قيام امام مطلع شدند، چون زمينه ي نسبتا آماده اي در آنجا


وجود داشت، مردم كوفه گرد هم آمدند و امام را دعوت كردند.

عامل سوم، عامل امر به معروف و نهي از منكر است. اين عامل را خود امام مكرر و با صراحت كامل و بدون آنكه ذكري از مسأله ي بيعت و دعوت اهل كوفه به ميان آورد، به عنوان يك اصل مستقل و يك عامل اساسي ذكر نموده و به اين مطلب استناد كرده است.