دربار خلافت شام ناظر بحث تازه اي شد، بحثي كه برخلاف سيره خلفاء گذشته بوده، و در دوران حكومت اسلامي كاملا تازگي داشت، بحثي كه با هيچ يك از مقررات ولايت و خلافت تطبيق نمي كرد.

موضوع تازه اي كه طرح شده بود، تنها روي تمايلات شخصي معاويه تكيه داشت، و فقط به خاطر آنكه يزيد فرزند يگانه و نورچشمي دربار خلافت بوده، اين مسئله به وجود آمده بود، اين بحث تازه را يكي از فرمانداراني كه موقعيت خود را متزلزل ديد براي تحكيم پست خود مطرح كرد [1] .


اين بحث تازه مسئله ي وليعهدي بود كه پس از معاويه كار خلافت به عهده ي چه كسي باشد؟ معاويه نظر شخصي خود را كه بخاطر علاقه به فرزندش ابراز شده بود، يك نظر حتمي الاجراء وانمود كرد.

مسئله ي وليعهدي با حسابهاي ظاهري قوانين حكومت اسلامي وفق نمي داد، اما فقط به همين دليل كه آقاي معاويه پسرش را دوست مي دارد تصميم گرفته است مقام ارجمند خلافت و حكومت اسلامي را به وي واگذارد. معويه به كمك دستيارانش تصميم گرفته است جواني شرابخوار و خوشگذران را بر دوش مسلمين سوار كرده، وي را وليعهد خود كند، حكومت شام مي خواهد جواني را كه اكثر اوقات زندگي خود را در ييلاقهاي شام در كنار هنرمندان و ستاره هاي زيبايي با استفاده از پولهاي بي حساب بيت المال مي گذراند، وليعهد رسمي قرار داده، او را جانشين پيغمبر معرفي كند.


جوان منحرفي را به جاي پيغمبر نشاندن و يا زعامت و حكومت اجتماعي را به دست او سپردن، نه تنها با مقررات اسلامي تطبيق نكرده، اصولا با سياستهاي ملك داري و حفظ سلسله ي حكومت و امارت هم وفق نمي دهد.

اما چون آقاي معاويه خواسته است پسرش يزيد حكومت كند بايد اين كار بشود، فقط به اين دليل كه معاويه نورچشمي را دوست دارد بايد اين موضوع عملي گردد، اينجا ديگر بحثي از لياقت و كفايت نيست، اينجا ديگر قدرت اداره كردن، و توافق مردم شرط نيست، تنها خواستن معاويه كافي است كه موضوعي حساس و خطرناك را كه بر دوش مسلمين بسيار سنگين و گران است عملي كنند.

معاويه با آن كه خود هم پيش بيني مي كرد كه وليعهدي يزيد براي مردم سنگين بوده، و ممكن است براي خاندان بني اميه هم گران بوده، و براي اسلام و مسلمين هم ننگي به بار آيد، در عين حال علاقه و محبتش به يزيد، وادارش كرد تا اين كار را عملي كند.

او خود به پسرش مي گفت: مي ترسم آخرت خويش را بخاطر تو از دست بدهم؛ او خود مي دانست و اطرافيان هم كم و بيش گوشزد كردند كه وليعهدي يزيد با وضعي كه دارد ممكن است موجبات انقراض حكومت بني اميه را فراهم كند [2] .


ولي با همه اين حرفها خواستن معاويه كافي بود كه يزيد وليعهد رسمي شناخته شود.


يزيدي كه جز شعر و شراب چيزي نمي دانست، و جز مي و معشوق به چيز ديگري علاقه نشان نمي داد، يزيدي كه همه او را مي شناختند و خوشگذرانيها، و شرابخواريها، و عشقبازيهاي او در اطراف شام زبانزد خاص و عام بود، بايد وليعهد گردد. بحث وليعهدي يزيد در دربار شام طرح شد و فقط به دليل تمايل معاويه تصويب گرديد و به تمام استانداران، و فرمانداران ابلاغ شد تا از مردم بيعت گرفته، و ملت مسلمان بدون چون و چرا وليعهدي او را گردن نهند.

آقايان حكام و فرمانداران هم موضوع را به اجرا گذارده و به هر قيمت بود از مردم بيعت گرفتند (نه آنكه مردم بيعت كردند).

البته در گوشه و كنار مملكت هم با مشكلات و مخالفتهايي روبرو شده اما با همان سياستها و شيطنتهايي كه مخصوص معاويه بود، تقريبا موضوع را صددرصد عملي كردند، و حتي در بعضي نقاط كه مشكلات بيشتري وجود داشت، با مسافرتهايي كه بعناوين گوناگون انجام شد، شخص معاويه شركت مي كرد و مشكلات را ماهرانه از نزديك حل مي نمود و به هر قيمت بود هدف خود را به چنگ آورد.

از جمله در مدينه كه يك شهر صددرصد مذهبي بوده و بسياري از صحابه و تابعين [3] در آن زندگي مي كرده، و در كنار قبر مقدس رسول


اكرم مي زيستند، با مشكلات بيشتري روبرو شده، و تقريبا فرماندار مدينه عجز و ناتواني خود را اعلام كرده، و اشكال اساسي كار را گوشزد نموده كه در اين شهر با وجود رجال و شخصيتهاي درجه يك مذهبي از عهده من ساخته نيست كه از مردم رأي و امضا گرفته، بيعت كنند تا يزيد شرابخوار و منحرف، پس از معاويه خليفه و جانشين پيغمبر باشد.

صحيح است كه معاويه با سياستهاي مخصوص به خود همه مشكلات را حل كرده، و حتي در مدينه هم از مردم بيعت گرفته شد، اما باز مردان آزادمنش و شجاعاني بودند كه به هيچ قيمت خويشتن را نفروخته، و روح آزادي خود را همه جا نگهداشتند.

رجال و شخصيتهايي بودند كه از دربار شام و قدرت مادي او نترسيده، و از تبليغات و جار و جنجال، پروا نداشته و از قيافه هاي حق به جانبي نهراسيده و هرگز حق را پنهان نمي كردند، گرچه به قيمت جانشان تمام مي شد [4] .