عقد برادري در اسلام از زمان پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم مطرح بوده است و وجود گرامي حضرت با علي عليه السلام عقد اخوت بستند، و ديگر اصحاب هم اين سيره را عمل نمودند. قرآن شريف هم اين مهم را بيان كردند.

حال از سخنان ارزشمند سالار شهيدان حسين بن علي عليه السلام پيرامون چهار گروه از كساني كه ادعاي برادري دارند، آويزه گوش دل نماييم:اَلاَخَوانُ اَربَعَةٌ، فَأخٌ لَكَ وَ لَهُ، وَ أَخٌ لَك، وَ اَخٌ عَلَيكَ، وَ اَخٌ لالَكَ وَ لا لَهُ؛ [1] ارتباط برادران مسلمان با يكديگر به چهار صورت مي باشد: پس برادري كه براي شما و خودش است. برادري كه فقط براي توست و برادري كه عليه توست و برادري كه نه براي تو و نه براي خودش است.


راوي از معناي آن ها سؤال كرد، امام گروه اول را بيان فرمود: «اَلاَخُ الّذي هُو لَكَ وَ لَهُ فَهُوَ الاخُ الذَّي يَطلُبُ بِاَخائِه بَقاءَ الاَخَاءُ وَ لاَ يَطْلُبُ بِاَخائِهَ مَوْتُ الاَخَاء، فَهَذا لَكَ و لَهُ، لاَنَّهُ اِذَا تَمَّ الاَخَاء طَابَتْ حَياتُهُمَا جَميعاً و اِذَا دَخَلَ الاَخاء فِي حَالِ التّنَاقُضِ بَطَلَ جَميعاً؛ [2] برادري كه براي شما و خودش ارزش قائل است، آن فردي مي باشد، كه با محبت و برادري خواستار باقي ماندن ارتباط اخوت است و با ارتباط برادرانه مرگ برادري را نمي خواهد، اين برادري براي تو و خودش داراي ارزش است [يعني خواستار ماندن اين ارتباط دوستانه مي باشد تا به سود يكديگر امور زندگي و غيره را اداره كنند] براي اين كه هر زماني همه اركان برادري تمام گردد، زندگي هر دو زيبا و جالب و خوشايند يكديگر مي گردد و هر وقتي كه در برادري تناقض و نفاق، دورنگي و دشمني حاكم شود، تمام ارتباطات برادري باطل مي گردد.»

امّا حضرت گروه دوم را اين گونه بيان فرمود: «وَ الاَخُ الذَي هُوَ لَكَ فَهُوَ الاَخُ الَّذِي قَد خَرَجَ بِنَفْسِهِ عَن حَالِ الطَّمَعِ اِلَي حَالِ الرَّغْبَةِ فَلَم يَطْمَعْ فِي الدُّنيا اِذَا رَغَبَ فِي الاَخَاء فَهذا مُوَفِّرٌ عَلَيكَ بِكِّليَّته؛ [3] برادري كه فقط براي شما مي انديشد: برادري كه طمع به دنيا و حرص را به خاطر عشق به تو از خود خارج نموده و در دنيا حريص نمي باشد. زماني كه شيفته برادري گشت، همه خيرات و خوبي ها را براي تو به ارمغان مي آورد».


سپس حضرت در مورد گروه سوم فرمود: «و الاَّخ الذِّي هُوَ عَلَيكَ فَهُوَ الاَخُ الذّي يَتَربَّصُ بِكَ الدَّوائِرَ وَ يَغشَي السَّرائِرَ وَ يَكذِبُ عَلَيكَ بَينَ العَشائِر وَ يَنْظُرُ في وَجْهِكَ نَظَرَ الحَاسِدِ فَعَلَيهِ لَعنَةُ الوَاحد؛ [4] برادري كه عليه توست، پس آن برادري كه در انتظار رسيدن گرفتاري ها به تو مي باشد. و اسرار را از تو مخفي مي كند [و تو را هم از خويشتن نمي داند] و بين اقوام به تو دروغ مي گويد و با چشم حسادت به تو مي نگرد، پس لعنت خداوند بر او باد».

و سپس حضرت گروه چهارم را چنين بيان فرمود: «وَ الاَخُ الّذِي لا لَكَ وَ لاَ لَهُ فَهُوَ الذَّي قَد مَلاَءَهُ اللَّهُ حُمْقاً فَأَبَعَدَهُ سُحقاً فَتَراهُ يُؤْثَرُ نُفسَه عَليَكَ وَ يَطلُبُ شُحَّاً و مَا لَدَيْكَ؛ [5] برادري كه نه براي شما و نه براي خودش است آن كه خداوند وجود او را از حماقت و بي عقلي پر نموده و سپس خداوند او را از رحمت خود به كلي دور مي گرداند، در اين حال مي بيني، كه خود را بر شما مقدم داشته، و از باب حرص آن چه نزد توست طلب مي كند». خودش از هديه دادن به شما دريغ مي ورزد و فقط خواستار بستن بار خويش مي باشد.


خداوند در قرآن مي فرمايد: «اِنَّمَا المُؤمِنُونَ اِخْوَةٌ فَاَصْلَحُوا بَيْنَ اَخَوَيكُمْ و اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُم تُرحَمُون: [6] انسان هاي با ايمان برادر يكديگرند. پس ميان برادرانتان را اصلاح كنيد و تقواي الهي پيشه كنيد، به اميد اين كه مورد رحمت واقع شويد».

«حضرت علي عليه السلام به فرزندانش و همه كساني كه وصيت نامه به آنها مي رسد، با استناد به جمله اي از پيامبر خاتم صلي الله عليه وآله وسلم سفارش فرمود: «اِصلاحُ ذَاتِ البَينِ اَفَضَلُ مِن عَامَّةِ الصَّلوةِ وَ الصَّيام؛ [7] اصلاح بين افراد [و حل اختلافات بين مسلمين، مؤمنين و مردم] از تمام نمازها و روزه ها بالاتر است».

حال انسان يك تحليل اجمالي نمايد، ميلياردها مسلمان اين دو واجب خدا را در طول تاريخ عمل نموده و مي نمايند. اما آن چه از همه اين ها در انديشه نبوي و علوي بالاتر است و همه واجبات را زنده مي نمايد، روح برادري، محبت و صفا، يك دلي و يك سوئي در جامعه اسلامي مي باشد. كه همه بايد با انديشه، گفتار و رفتار عملي خويش اين جهت مهم را تقويت و از آن پاسداري نمايند.