امامت و حكومت حضرت مهدي (عج) كه بعد از وفات پدر بزرگوارش حضرت امام حسن عسگري عليه السلام آغاز گرديد و از سال 260 (ه.ق)، غيبت [1] صغراي حضرت شروع شد، كه در اين مدت افرادي جانشين او و رابطه بين مردم با حضرتش بودند، كه اين نيابت را خاصه مي گويند،لذا در اين مدت چهار نفر از جانب حضرت معين شدند، كه به ترتيب زير 69 سال نيابت حضرت را عهده دار بودند.

1. ابوعمرو عثمان بن سعيد عمري.

2. ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعيد عمري؛

3. ابوالقاسم حسين بن روح نوبختي.

4. ابوالحسن علي بن محمد سمري.


اما بعد از 69 سال كه از غيبت صغري گذشت، غيبت كبراي حضرت از سال 329 (ه.ق) آغاز و تا ظهور حضرت استمرار دارد. نيابت در اين زمان ها عامه است، زيرا ائمه معصومين عليهم السلام، شرائطي را براي شايستگان خلافت و جانشيني خويش بيان كرده اند، هركس مصداق آن ها قرار گيرد،منصب امامان نور، به آن ها از جهت ولايت اجرائي واگذار مي گردد.

حديث اول: امام حسين عليه السلام در مورد نهمين جانشين خود بيانات روشن و راه گشا و هدايتگري دارند. كه روح مكتب انتظار را زنده و استمرار اين طريق را تا تحقق عيني حكومت جهاني اسلام بيان مي كند. «مِنَّا اِثْنَي عَشَرَ مَهْديَّا و اَوَّلَهُم اَميرُالمُؤمِنِين عَلي بن ابيطالب و آخَرُهم التَّاسِعُ مِن وُلدِي؛ [2] از ماست، دوازده مهدي، اول آن اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب عليهما السلام و آخرين آن ها، نهمينِ از فرزندان من است.

«وَ هُوَ الأَمامُ القائِمُ بِالْحَقِّ يُحْيِي اللَّهُ بِهِ الأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها؛ وَ يُظْهِرُ بِهِ الدّينَ وَ يُحِقَّ الحَقَّ عَلَي الدّينِ كُلِّهِ وَ لَو كَرِهَ المُشْرِكُونَ؛ [3] و او امامي است، كه قيام به حق مي كند. خداوند به واسطه او زمين را بعد از مردنش زنده مي نمايد. خداوند به وسيله او دين را ظاهر، اسلام را بر تمام دين ها پيروز مي كند، اگر چه براي مشرك ها ناخوشايند باشد».


حضرت در ادامه فرمود: «لَهُ غَيْبَةٌ يَرْتَدُّ فيها اَقْوامٌ وَ يَثْبِتُ عَلَي فيهَا اَخرونَ فَيُؤْذَوْنَ وَ يُقالَ لَهُم مَتي هَذا الْوَعْدُ اِن كُنْتُم صادِقين؛ [4] براي آن امام (عج) غيبتي است، كه گروهي در آن غيبت از دين برمي گردند و گروهي ديگر ثابت قدم مي مانند و مورد اذيت ديگران قرار مي گيرند و براي آنها گفته مي شود، چه زماني اين وعده محقق مي گردد، اگر راست مي گوييد.

سپس امام فرمود:«اَما اِنَّ الصَّابِرَ فِي غَيْبَتِهِ عَلَي الأذي وَ التَّكْذيبِ بِمَنزِلَةِ الُمجاهِدِ بِالسَّيفِ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَي اللَّهُ عَلَيهِ وَ الِهِ وَ سَلَّمَ؛ [5] آگاه باشيد! همانا كساني كه در غيبت آن امام (عج) بر اذيت ها و دروغ پردازي ها مقاومت مي كنند، به منزله جهاد كننده با شمشير در محضر پيامبر صلي الله عليه وآله وسلم مي باشند».