سه عامل مذكور: 1- دعوت مردم كوفه و اتمام حجت براي


طاغوت زدايي، مقدمه براي برقراري عدل اسلامي 2- دستور بيعت گرفتن از امام حسين عليه السلام و بيعت نكردن او 3- امر به معروف و نهي از منكر و شهادت براي احياء دين و نابودي بدعتها، هر سه دخيل در حركت و نهضت امام حسين عليه السلام بوده اند، ولي آنچه عامل اصلي و مهم بود، همان عامل سوم بود و انسان مسلمان در مسير نهي از منكر گاهي كارش به جايي مي رسد كه بايد تا سر حد شهادت، براي نابودي ظلم و كفر به پيش رود. [1] مانند قيام ابوذر غفاري، عمار ياسر، مقداد، ياران راستين رسول خدا صلي الله عليه و آله حجر بن عدي و يارانش، ميثم تمار و....

درباره ي امر به معروف و نهي از منكر، سخن بسيار است، براي تكميل اين بحث به سه عبارت ذيل توجه كنيد:

1- امير مؤمنان علي عليه السلام در ضمن گفتاري در بيان پايه هاي ايمان، فرمود: «يكي از پايه هاي آن جهاد است و جهاد داراي چهار شعبه است:

1- امر به معروف 2- نهي از منكر 3- راستي و درستي در معركه ي


نبرد 4- كينه و دشمني با فاسقان، كسي كه امر به معروف كند، پشت مؤمنان را محم كرده و كسي كه نهي از منكر كند بيني كافران را بر خاك ماليده و هر كس در معركه ي نبرد، صادقانه بايستد، وظيفه اش را انجام داده و آن كسي را كه فاسقان را دشمن دارد و به خاطر خدا به آنها خشم گيرد، خداوند به خاطر آن (بر فاسقان) خشم و غضب مي كند و او را در روز قيامت خشنود مي سازد.» [2] .

2- امام باقر عليه السلام در سخني مي فرمايد: «امر به معروف و نهي از منكر دو فريضه ي بزرگ الهي است كه ساير فرائض در پرتو آن تحقق مي يابند، زمينها آباد و از دشمنان انتقام گرفته مي شود و در پرتو آنها همه ي كارها روبراه مي گردد.» [3] .

و در زيارتنامه ي امام حسين عليه السلام مي خوانيم: «اشهد انك قد اقمت الصلوة و اتيت الزكاة و امرت بالمعروف و نهيت عن المنكر؛ گواهي مي دهم كه تو نماز را برپا داشتي و زكات را ادا كردي و امر به معروف و نهي از منكر نمودي.» [4] .

3- حضرت علي عليه السلام در ضمن بيان اقسام و اهميت امر به معروف و نهي از منكر، مي فرمايد: همه ي كارهاي نيك و جهاد در راه خدا در مقايسه امر به معروف و نهي از منكر مانند يك قطره ي آب نسبت به درياي پهناور است و در پايان مي فرمايد:


«و افضل من ذلك كله كلمة عدل عند امام جائر؛ و از همه ي اينها بهتر و مهمتر، سخني است كه براي دفاع از عدالت در برابر پيشواي ظالم گفته مي شود.» [5] .

به اين ترتيب مي بينيم: عامل اصلي نهضت جهاني امام حسين عليه السلام دو فريضه ي امر به معروف و نهي از منكر بود كه يك نوع جهاد است و همان است كه از همه چيز مهمتر مي باشد و آن سخن عدالت در برابر زمامدار ظالم است، كه او اين چنين با طاغوت زمانش يزيد، برخورد كرد و در اين راه به شهادت رسيد.

اگر تجزيه و تحليل عميقي ازنظر فقهي و قرآني و رواني درباره ي دو فريضه ي مهم «امر به معروف و نهي از منكر» كنيم خواهيم دريافت، كه قيامهاي مجاهدان اسلام و در مرتبه ي نخست و امامان شيعه عليه السلام و سپس مردان دلاور ديگر چون ميثم تمار، حجر بن عدي، ابوذر، رشيد هجري، عمرو بن حمق و... و حتي جنگهاي علي عليه السلام در زمان خلافتش بر اين اساس بوده است. [6] .