عرب پيش از طلوع اسلام
بررسي اجمال زندگي عرب جاهلي چندان هم سخت نيست، [1] ترديدي نيست كه «شبه جزيره عربستان» از زمان هاي دور، محل سكونت قبايل و عشاير عرب بوده است.
برخي از آنها در طي حوادث نابوده شده و برخي ديگر باقي مانده اند. در يك تقسيم بندي، سه قوم بزرگ در «جزيرة العرب» مي زيسته اند:
الف. «بائده»؛ آنان اقوامي بوده اند كه بر اثر نافرماني خداوند متعال به طور كلي نابود شده اند [2] شايد آنها اقوام «ثمود» و «عاد» بوده اند [3] كه در قرآن كريم به فراواني از آنها ياد شده است.
ب. «قحطانيان»؛ به فرزندان «يعرب ابن قحطان» منسوب اند. اين قوم در يمن و بخش جنوبي حجاز سكونت داشته اند. عرب اصيل همين گروه اند كه هم اكنون در يمن زندگي مي كنند. دو قبيله بزرگ «اوس» و «خزرج» كه در مدينه مي زيسته اند، از اين نسل بوده اند.
از آثار باستاني باقي مانده در يمن مي توان دريافت كه «قحطانيان» داراي حكومت و تمدني بوده اند. به سبب موقعيت جغرافيايي اين منطقه، «قحطانيان» از «عدنانيان» پيشرفته تر بودند. [4] .
ج. «عدنانيان»؛ فرزندان حضرت ابراهيم خليل الرحمن عليه السلام هستند. با هجرت ابراهيم عليه السلام به همراهي هاجر و اسماعيل عليهم السلام از فلسطين به مكه، اين تيره بنيان نهاده شد و با جوشش چشمه زمزم، آبادي آن منطقه و امنيت حرم و كعبه پابرجا شد. طائفه «عدنان» با قبيله «جرهم» كه در نزديكي «يثرب» (مدينة النبي) خيمه برافراشته بودند، وصلت كرد و از اين رهگذر، عدنانيان رو به رشد نهادند. قبيله هاي قريش، بني هاشم و... از مشهورترين تيره هاي اين نسل شريف اند.
پاورقي
[1] براي شناخت عرب در پيش از ظهور اسلام به منابع زير ميتوان دست يازيد:
الف. قرآن کريم؛
ب. احاديث و رواياتي که از رسول الله صلي الله عليه و آله و اهل بيت عليهمالسلام درباره اقوام پيش از اسلام نقل شده است؛
ج. کتاب تورات و انجيل؛
د. نوشتههاي يونانيان و روميان قرون وسطي؛
ه. کتب تاريخي، نوشته تاريخنويسان اسلامي و مستشرقين؛
و. آثار باستاني و حفاريهاي خاورشناسان.
[2] حاقه، آيه 8، از اين آيه چنين بر ميآيد که از اين قوم نسلي باقي نمانده است.
[3] حضرت هود و صالح دو پيامبر گرامي خداي تعالي بودند که بر قوم ثمود و عاد برانگيخته شدند: «ألم تر کيف فعل ربک بعاد - ارم ذات العماد - التي لم يخلق مثلها في البلاد - و ثمود الذين جابوا الصخر بالواد؛ مگر نديدي که پروردگارت با عاد چه کرد، با عمارات ستوندار ارم، که مانندش در شهرها ساخته نشده بود؟ و با ثمود، همانان که در دره، تخته سنگها را ميبريدند؟»فجر، آيات 9-6.
[4] قيام حسين، ص 69.