غلبه و پيروزي را به دو نوع مي توان تقسيم كرد:

1. غلبه ي نظامي و ظاهري؛ 2. غلبه ي اعتقادي و فكري. آن جا كه هدف از جنگ، تصرف امور مادي همچون خاك و سرزمين يك كشور و به دست آوردن قدرت و منافع و معادن يك سرزمين باشد، پيروزي در چنين ستيزي، پيروزي نظامي به شمار مي آيد؛ لكن بعضي از جنگ ها و مبارزه ها جنبه ي اعتقادي و ايدئولوژيكي دارد. چون حامل يك فكر و عقيده است و مي خواهد در سايه ي آن جنگ، مانع را از سر راه عقيده اش بردارد و شرايط و زمينه ي گسترش يك فكر و بينش را فراهم آورد كه پيروزي در چنين مبارزه اي، پيروزي اعتقادي و فكري به حساب مي آيد. اميرالمؤمنين عليه السلام تصريح دارد كه جنگ هاي صدر اسلام، ماهيت فكري و اعتقادي داشت كه مي فرمايد: و حملوا بصائرهم علي أسيافهم؛ [1] .

آنان آگاهي ها و درك هاي خود را روي شمشيرهايشان حمل مي كردند.


يعني مي خواستند با آن شمشيرها به مردم به چيز ديگري آگاهي بدهند و از مردم چيزي نمي خواستند بگيرند بلكه مي خواستند بدهند و آن چيزي جز بصيرت و آگاهي نبود. در آياتي كه وعده ي پيروزي و نصرت داده شده و براي نهضت هاي انبيا، پيروزي و غلبه را قطعي و مسلم به شمار آورده است، منظور پيروزي نظامي نيست، هر چند بسياري از اين نهضت ها هر دو نوع پيروزي نظامي و اعتقادي وجود داشته است. از برجسته ترين آن نهضت ها، نهضت حسين بن علي عليه السلام است كه اگر از نظر ظاهري و نظامي بخواهيم ارزيابي كنيم، امام حسين عليه السلام شكست خورد و بني اميه پيروز شدند كه چنين پيروزي ها مقطعي و زودگذر است؛ اما اگر ماهيت قضيه را در نظر بگيريم، اين رويارويي مقابله اي اعتقادي و فكري بود؛ يعني حكومت يزيد نماد جرياني بود كه مي خواست فكر اسلامي را از بين ببرد و امام حسين عليه السلام براي احياي فكر اسلامي با آن جنگيد. حال بايد ديد آيا امام حسين عليه السلام به مقصودش رسيد؟ آيا توانست يك فكر ديني و الهي را در دنيا زنده كند؟ بدون شك توانست و شاهد آن اين كه، با گذشت 1300 سال از وقوع آن نهضت هر ساله يك پيروزي جديدي به دست مي آورد و هر سال عاشورايي رخ مي دهد و هر روز با نام امام حسين عليه السلام با ظلم و ظالمي مبارزه مي شود و حق و عدالتي احيا مي شود و يا قيام ها وانقلاب هايي با الگوگيري از قيام حسيني رخ داده و مي دهد و اين پيروزي است و چه پيروزي اي بالاتر از اين!؟ نام هاي حسين عليه السلام، عباس عليه السلام و زينب عليهاالسلام باقي مانده اند اما يزيد و ابن زيادها مرده اند و به فراموش خانه ي تاريخ سپرده شده اند. نكته ي مورد نظر در اين جا اين است كه براساس آيات و روايات، پيروزي نهضت هاي الهي به جهت حق محوري آن هاست و از آن جا كه اين نوع حركت هاي انقلابي، بر پايه ي نيروي حق و حق پرستي اند پيروزند و چون خاصيت حق، جاودانگي


است نضهت هاي بر پايه ي حق نيز جاودانه اند و نهضت عاشوراي حسيني در رأس هرم اين نهضت هاست. در بخش پاياني اين بحث به شواهد حق محوري آن نهضت از زبان خود حضرت امام حسين عليه السلام مي پردازيم.