بازگشت

وابستگي مردم به حكومت


قدرت مالي حكومت اموي و وابستگي شديد مردم كوفه به اين توان مالي، مي تواند عاملي در ريزش مردم آن شهر از حماسه حسيني دانست. در آن عصر، درآمد مردم كوفه از دو راه تأمين مي شد: 1. كسب و كار. 2. دريافت عطا و رزق از حكومت. خليفه دوم براي آنكه هميشه سپاه آماده اي داشته باشد كه به شغل ديگري مشغول نباشد، حقوق سالانه اي براي اين سربازان قرار داد و ملاك پرداخت آن صحابي بودن، دفعات حضور در پيكارها و... بود. اين حقوق كه در نظام حكومتي «عطا» خوانده مي شد از محل فتوحات و خراج سرزمين هاي تازه فتح شده تأمين مي شد و بين سيصد تا دو هزار درهم در سال براي افراد متفاوت بود. [1] .

اميرمؤمنان علي (ع) اين نظام را پذيرفت امّا پرداخت هاي متفاوت را لغو و به تساوي بين افراد تقسيم مي فرمود. [2] .

رزق هم كمك هاي جنسي مانند خرما، جو، روغن و... بود كه ماهانه به طور بلاعوض داده مي شد. از زمان معاويه به بعد، ملاك هاي خلفاي پيشين براي عطا از بين رفت و تنها تقرب به دستگاه اموي و ميزان سرسپردگي به آن حكومت تعيين كننده مقدار عطا شد. [3] در اين دوره، مخالفان - شيعيان - همواره به قطع عطا تهديد مي شدند و حكومت از اين به عنوان برترين حربه در جلب حمايت هاي مردمي سود مي جست هنگامي كه مسلم بن عقيل، قصر عبيدالله را در محاصره آورد، يكي از شگردهاي عبيدالله، تشويق مردم به افزايش عطا در صورت پراكنده شدن و تهديد به قطع عطا در صورت ادامه محاصره بود. [4] چنانچه با همين شيوه توانست لشكر عظيمي از مردم كوفه را كه دلهاشان با امام (ع) بود، عليه آن حضرت وارد جنگ كند. [5] .

او اين كار را با پرداخت عطا به رؤسا و بزرگان كوفه انجام داد تا مشوق عامّه مردم در اين گرايش باشند. سالار شهيدان، اباعبدالله الحسين (ع)، در روز عاشورا به هنگام اتمام حجّت با كوفيان، وقتي مشاهده فرمود كه اينان با سر و صدا مانع سخنان حضرتند، به عطا به عنوان يكي از عوامل رزيش اشاره كرده فرمود: همه شما عصيان مرا ورزيديد و به سخنان من گوش فرا نمي دهيد (چرا كه) عطاهاي شما از مال حرام فراهم آمده و شكمهايتان از حرام انباشته شده، پس باعث شده تا بر قلوبتان مهر زده شود. [6] .

مجمع بن عبدالله عائذي، پس از پيوستن به امام در كربلا، در پاسخ آن حضرت كه از حال مردم كوفه پرسيدند، عرض كرد: اشراف و بزرگان كوفه، رشوه هاي كلاني از حكومت دريافت كرده و حكومت جوال هاي آنها را پر كرده تا محبت آنان را به خود جلب كند، پس آنها يك پارچه عليه تو جنگ مي كنند. [7] .


پاورقي

[1] تنظيمات الجيش العربي، ص‏92.

[2] تاريخ طبري، ج‏4، ص‏277.

[3] حياة الامام الحسين، ج‏2، ص‏453.

[4] موسوعه کلمات الامام الحسين،، ص‏432.

[5] تاريخ طبري، ج‏4، ص‏306.

[6] همان، ص‏500.

[7] همان، ص‏498.