يكي از شگفتي هايي كه در حادثه كربلا به وضوح مشاهده مي شود، و چهره حماسي حادثه عاشورا را برجسته تر مي سازد، حضور فعال همه اقشار اجتماع در تولد آن تحوّل عظيم بوده است .

كارواني كه از شهر مكّه و از لابه لاي مناسك حج راه خويش را يافته و راهي سرزمين حماسه و عشق «كربلا» مي شود، كارواني است متشكل از زن ، مرد، پير، جوان ،نوجوان ، خردسال و حتي كودك شيرخوار و غلام و برده .

بررسي داستان كربلا و نقش اقشار مختلف اجتماعي در اين حركت پيام آور نكات قابل توجهي است كه از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد:

الف ) ايجاد تحول هاي اجتماعي ، تنها با تحوّل در كليه اقشار اجتماع متصور و ممكن است .

ب )(اِن َّ اللّه لايُغَيِّرُ ما بِقَوْم ٍ حَتّي يُغَيِّرُوا ما بِاَنْفُسِهِم ْ)

برخلاف قوم حضرت موسي (ع) كه او را در برابر صحنه نبرد با دشمنان تنها گذارده و رها مي كردند و مي گفتند: (إذْهَب ْ اَنْت َ وَ رَبُّك َ فَقاتِلا إنّا ههُنا قاعِدُون َ)؛ موسي تو و خدايت به جنگ برويد ما همين جا مي نشينيم و منتظر نتيجه نبرد مي شويم .

در كربلا امام حسين (ع) همراهاني داشت كه اگر چه اندك بودند، اما در برابر توصيه هاي اكيد آن حضرت به ترك نمودن صحنه نبرد هرگز او را تنها نگذاردند. در اين ميان ، سهم بانوان ، گاه سنگين تر از سهم مردان كاروان بود، به ويژه كه پس از عصر عاشورا و شهادت امام حسين (ع) با تحمل اسارت و آزار همواره بر اهداف حسيني پاي فشردند و مكتب عاشورا را زنده نگهداشتند.

ج ) امامان معصوم و رهبران اجتماعي مي بايست با همه اقشار اجتماع مرتبط بوده و چون پدري مهربان كه با همه اعضاي خانواده مرتبط است ، از حضور و نقش همه اقشار اجتماعي در عرصه تحولات اجتماع استقبال نمايند. آنچه اين مجموعه در صدد بيان آن است بررسي حضور و نقش بانوان در حادثه كربلاست . بر خلاف تصور مألوف ، حادثه كربلا يك جريان حماسي و عرفاني ويژه مردان نيست ، بلكه نقش بانوان در اين راستا چنان مشهود و واضح است كه به جرأت مي توان گفت : اگر فداكاري ها و از خود گذشتگي هاي بانوان و به ويژه حضرت زينب كبري (س) نبود، هرگز خون امام حسين (ع) در مجراي صحيحي كه بنيان يك انقلاب بود و به جاودانگي انجاميد، جريان نمي يافت . اگر روشن گري هاي بانوان كاروان كربلا نبود، هرگز خبر حادثه كربلا به رغم تصور دشمنان با اين سرعت و صراحت در اقصي نقاط كشور پهناور اسلامي آن زمان منتشر نمي شد و يا چنان كه در بعضي حوادث اجتماعي ديگر ديده مي شود، دست خوش تحريف يا تغيير و ابهام مي شد.

هدف از بررسي نقش بانوان در عرصه حادثه كربلا، بيان شگفتي هايي است كه زن ِ مسلمان مي تواند در عين حفظ حجاب و عفّت و در عين برخورداري از ارزش هاي يك زن مسلمان لرزش هاي اجتماعي و فرهنگي بيافريند. او مي تواند با وفاداري به مقام ولايت و امام معصوم و رهبر و مقتداي خويش مثمر ثمرات بنيادين اجتماعي باشد و بدون نياز به طرح پيش فرض هايي چون فمنيسم و تساوي حقوق زن و مرد در عين حفظ جايگاه شخصيتي و اجتماعي خويش در ايجاد تحولات اجتماعي ، چنان موثر باشد كه همه جا نامش و يادش و حماسه اش تلألؤ نام امام معصوم (ع) قرار گيرد و همچون چراغ روشني فرا راه آيندگان باشد.

گفتني است كه نقش بانوان در كربلا تنها ويژه كساني نبود كه قافله را همراهي مي كردند. گاه بانواني در اين حركت صاحب نقش و اثر بوده اند كه اصلاً موفق به حضور در كربلا نگرديدند، ولي نقش مؤثر آنان غير قابل انكار است . از اين دسته مي توان به نقش بانوي پيراسته و مهذّبي ، چون ام البنين همسر حضرت اميرمؤمنان (ع) اشاره كرد، با آن كه در كربلا حاضر نبود، ولي چهار گل به آستان حسيني تقديم داشت و پرچمدار سپاه سيدالشهدا از دامان وي بود. او هم چنين با سوگواري پيوسته خود در شهر مدينه همواره ياد شهيدان كربلا را زنده مي داشت و حوادث دلخراش و مصايب كربلا را يادآور مي شد.

به اين ترتيب در اين مجموعه كوشش مي شود، تا نقش بانوان را در ده بخش مجزّا تقسيم و بررسي نموده . اگر چه به يقين اين مختصر نمي تواند انعكاس كامل همه حقايق باشد كه گفته اند: آب دريا را اگر نتوان كشيد، هم به قدر تشنگي بايد چشيد. بدان اميد كه اسوه نيكو و الگوي شايسته همه كساني باشد كه مي كوشند تا با متابعت از اولياي دين ، راه صحيح هدايت را بپيمايند.