بررسي منابع و ماخذ تاريخي نشان مي دهد كه قيام امام حسين (ع) حركتي آگاهانه و با برنامه بوده است و زمينه ها و انگيزه هاي آن را مي توان در موارد زير بر شمرد:

1 - زمينه هاي قيام امام حسين (ع)، به دوران خلافت خليفه سوم (عثمان ) و قدرت گيري بني اميه و تسلط آنان بر بخش هايي از جهان اسلام باز مي گردد.

2 - امام براي خودداري از بيعت با يزيد بن معاويه كه مردي فاسق ، فاجر و نالايق بود، قيام كرد.

3 - حسين (ع) به منظور عمل به امر به معروف و نهي از منكر قيام كرد؛ زيرا تسلط يزيد بر مسلمانان و ادعاي خلافت ، منكري روشن بود كه امام نمي توانست در مقابل آن ساكت باشد.

4 - جواب مثبت امام به مردم كوفه ، و تلاش براي تشكيل حكومت اسلامي و جمع آوري نيرو براي انجام يك قيام مسلحانه عليه يزيد از ديگر انگيزه هاي قيام بود.

نهضت حسين (ع) آثار و نتايج مهمي بر جا گذاشت كه به اختصار مي توان به موارد زير اشاره كرد:

1 - رسوا ساختن ماهيت يزيد و حزب بني اميه .

2 - احياي فرهنگ شهادت و ايثار در ميان مسلمانان .

3 - قيام امام حسين (ع) الگويي براي قيام ها و انقلاب هاي جهان اسلام شد و حتي در قيام غير مسلمانان نيز آثار مثبتي بر جاي گذاشت .

4 - تغيير افكار و جايگزين نمودن اخلاق بلند نظرانه و عالي انساني به جاي اخلاق جاهلي حاكم در آن روزگار.