امام حسين (ع) پس از رحلت پيامبر (ص) با حوادث تلخ و ناگواري چون ماجراي سقيفه بني ساعده و غصب خلافت اسلامي ، غصب فدك و شهادت مادرش حضرت زهرا (س ) روبه رو گرديد. در عصر حكومت خلفا كه حدود بيست و پنج سال به طول انجاميد، همراه پدر بزرگوارش امام علي (ع) در ابعاد گوناگون و جبهه هاي مختلف از حريم حق و عدالت دفاع مي كرد و با استفاده از هر فرصتي به مبارزه با جناح باطل و افشاي ماهيت دشمن و مقابله با تبليغات انحرافي دشمنان مي پرداخت . بنا به اظهار منابع ،حسين (ع) در دوره خلفا به سبب عنايات و عواطف مشهوري كه از رسول خدا (ص) نسبت به او ديده بودند، بسيار مورد احترام بود.

از جمله وقايعي كه حسين (ع) در دوره خلافت ابوبكربن ابي قحافه (13-11 ه.ق ) در آن مشاركت داشت ، اين بود كه آن حضرت كه در آن هنگام دوران كودكي را مي گذراند،همراه برادرش حسن (ع) در معيت مادرشان حضرت زهرا (س) براي مطالبه فدك ، نزد ابوبكر رفتند و به عنوان شاهد، گواهي دادند كه فدك از آن فاطمه (س) است . به گونه اي كه خليفه پذيرفت ولي با مداخله عمر گواهي آنان مورد قبول واقع نشد. يكي ديگر از موارد فعاليت حسين (ع)، همراهي با اقدامات پدر براي گرفتن حق خود (خلافت و رهبري امت ) بود. در دوران خلافت عمر بن خطاب (23-13 ه.ق ) نيز روايت هاي بسياري در مورد اعتراض حسين (ع) به خليفه در مورد غصب مقام خلافت آمده است .

در مورد شركت امام حسين (ع) در فتوحات دوران خلفا اتفاق نظر وجود دارد،برخي منابع معتقدند كه آن حضرت و برادرش امام حسن (ع) در فتح طبرستان و شمال آفريقا مشاركت فعال داشته اند. نكته ديگري كه در دوران خلافت عمر در مورد امام حسين (ع) مطرح است ، ازدواج آن حضرت با شهربانو،يكي از دختران يزدگرد سوم ،آخرين پادشاه ساساني است ، كه در اين مورد هم نظرات مختلف و گاه متضادي ابرازشده است .

امام حسين (ع) كه در دوران خلافت عثمان بن عفان (35-23 ه.ق ) دوران جواني را مي گذراند، در همراهي با پدر و برادرش ،هيچ گاه خلافت و روش عثمان رانپذيرفت ، بنا به اظهار منابع ، وقتي خليفه سوم ، ابوذر غفاري ـ يكي از صحابه پيامبر (ص) ـ را به سبب اعتراض به روش وي از مدينه به ربذه تبعيد كرد، با وجود دستور خليفه مبني برعدم بدرقه ابوذر، علي (ع) همراه جمعي از ياران ،از جمله حسن و حسين به بدرقه ابوذر شتافتند و در همان هنگام امام حسين (ع) طي سخناني ، آشكارا مخالفت خود را با روش عثمان اعلام كرد. در ماه هاي پاياني خلافت عثمان و زماني كه شورشيان ، خانه خليفه را محاصره كردند و مانع رسيدن آب به خانه خليفه شدند، كساني كه قدرت داشتند تا راهي از ميان شورشيان باز كرده و به خانه عثمان آب برسانند، امام حسن و حسين (ع) بودند.