تركيب جمعيتي كوفه در بعد نژادي از دو گروه بود: عنصر اوّل ، عرب ها كه نزاري و يمني بودند. تركيب عنصر عرب در كوفه ، بيشتر از هر شهر عربي ديگر، پيچيده بود. بادقت در فهرست گروه هاي قبائلي عرب و امواج متوالي تازه واردان ، متوجه مي شويم كه عنصر عرب در اين شهر فوق العاده در اصل و زمينه ، نامتجانس بوده است . در ميان خود گروه هاي نزاري و يمني ، دسته بندي هاي گوناگون وجود داشته است ؛

عنصر اساسي ديگر جمعيت كوفه ، موالي بود كه عمدتاً ايراني ها بودند. عوامل فراواني براي به حساب آوردن اين جريان عظيم كه در كوفه بيشتر از ديگر شهرها وجود داشتند، بود. اين گروه از دوران فتوحات به بعد در اين شهر ساكن شدند. حدود چهار هزار نفر از ايرانيان كه معروف به ديالمه بودند در بين عرب ها وجود داشتند كه از آغاز تأسيس كوفه در اين شهر اقامت گزيدند و بعد از آن ، تعداد آنان رو به گسترش نهاد.

اعراب رفتاري متفاوت با گروه هاي موالي داشتند. موالي ايراني از موقعيت مساوي با شهروندان عرب در نظام اجتماعي شهري برخوردار نبودند. آنان را موالي يا گماشتگان مي خواندند؛ اصطلاحي كه دلالت بر مرتبه پايين پايگاه اجتماعي داشت . با وجودي كه اينان در صحنه هاي نظامي نقش فعالي داشتند ـ به جز زمان امام علي (ع) ـ حقوق آنان مورد توجه نبود. برخورد دون پايه اشراف عرب با آنان موجب شده بود كه نفرتي بين آنان و اشراف عرب به وجود آيد. توجه امام علي (ع) به حقوق آنان موجب گرايش آنان به خاندان علوي شد. الغارات مي نويسد: «در روز جمعه اي ، امام علي (ع) بر روي منبري آجري خطبه مي خواند، اشعث بن قيس كندي از اشراف يمني به نزد امام آمد و گفت : اين سرخ رويان (ايرانيان ) جلو روي تو بر ما غلبه كرده اند و تو جلو اينان را نمي گيري ، سپس در حالي كه خشم گين شده گرفته بود، گفت : من امروز نشان خواهم داد كه عرب چه كاره است . اميرمؤمنان (ع) فرمود: اين شكم گنده ها خودشان روزها در بستر نرم استراحت مي كنند، و آنان (موالي ايراني ) روزهاي گرم براي خدا فعاليت مي كنند و آن گاه از من مي خواهند كه آنان را طرد كنم تا از ستم كاران باشم .» اين گونه برخوردها رابطه نزديكي بين موالي كوفه و اهل بيت : ايجاد كرد. اين موالي نقش برجسته اي در تاريخ سياسي ،مذهبي كوفه به خصوص در نهضت هاي شيعه ايفا كردند.