جنبش كربلا به عنوان يك نهضت مقدس مذهبي و يك حركت سياسي از نوع انقلابي آن ، پايدارترين جنبش در فرهنگ سياسي شيعه است . اين جنبش ، نهضتي براي احياي احكام دين ، زدودن انحرافات ديني و سياسي و جايگزين كردن حكومتي علوي به جاي نظام اموي بوده است . جنبش كربلا از زاويه دستيابي به اهداف خود حاوي نوعي شكست و نوعي پيروزي بود. شكست سياسي با توجه به پذيرفتن اين كه هدف سرنگوني حكومت اموي و ايجاد دولتي علوي بوده است . پيروزي معنوي به دليل تحكيم آرمان هاي معنوي اصيل و ديني در جامعه اسلامي . اگر كسي سرنگوني حكومت اموي رادر شمار اهداف امام حسين (ع) نياورد، شايد شكست سياسي را هم نپذيرد.

حقيقت آن است كه جنبش كربلا را بايد آخرين تلاش سياسي ممكن براي بازگرداندن حكومت به آل علي (ع) تلقي كرد. كوچكترين ترديدي وجود ندارد كه امام علي (ع) حق خويش را پس از رسول خدا(ص) از دست رفته مي ديد، اما به دلايلي سكوت كرد. پس از عمر، انتظار آن را داشت تا حق به حق دار بازگردد. در اين باره خود و شيعيانش نظير مقداد و عمار تلاش كردند، اما اين تلاش ها به جايي نرسيد. پس از آن دردوره عثمان ، امام چنين احساس كرد كه در شرايط جديد، رهبري جامعه چشم اندازموفقي ندارد، با اين حال اصرار مردم او را اميدوار كرد. اين اميد در طي چهارسال و نه ماه اقدامات سخت ِ امام براي رهبري صحيح بر باد رفت . تلاش محدود و نوميدانه امام حسن (ع) هم به سرعت در هم شكسته شد. اكنون بايد انتظار بيست ساله اي تا مرگ معاويه مطرح مي شد. امام حسين (ع) اين مدت را صبر كرد، گرچه در اين مدت اعتراضاتي بر معاويه در زمينه هاي سياسي به ويژه قتل برخي شيعيان داشت .

در سالهاي آخر حيات ننگين معاويه سخن از ولايت عهدي يزيد به ميان آمد،امام حسين (ع) مخالفت كرد، اما چندن اميدي نبود. با اين حال امام در مقام امامت نمي توانست تحمل كند.

با روي كار آمدن يزيد، امام از روي اعتراض به مكه آمد. اينجا بود كه روزنه اميدي از سمت شرق گشوده شد. عراق چند بار تجربه ناميموني را پشت سر گذاشته بود، اما چه مي شد كرد. اگر قرار بود اقدامي صورت گيرد، نه در شام و حجاز بلكه فقط در عراق ممكن بود. آيا ممكن بود كه يك بار ديگر به كمك مسلمانان عراق كه شيعيان در آن بودند،حكومت اموي را سرنگون كرد و دولت علوي را برپا نمود؟ ظاهر امر، يعني حمايت هاي گسترده اي كه خبر آنها به امام رسيد، اين امر را تا اندازه اي تأييد مي كرد. امام فرصت را از دست نداد اما وقتي به كوفه نزديك شد، اوضاع دگرگون شده بود. او در برابر سپاه ابن زياد قرار گرفت . سخن از تسليم شدن و بيعت با يزيد بود. امام نپذيرفت . نتيجه آن شد كه همراه ياران محدودش در كربلا به شهادت رسيد.

علامه مجلسي مي نويسد:

و بايد دانست كه مذلت هاي دنيا موجب مزيد عزت ايشان است و دوست خدا به اينها ذليل نمي گردد. آنها كه خواستند ايشان را ذليل گردانند، اكنون نام ايشان به غير از لعن و نفرين در زمين مذكور نمي شود و نسل هاي ايشان منقرض شدند و نشاني از قبرهاي ايشان نيست و حق تعالي نام آن بزرگواران را بلند گردانيده و علوم و كمالات ايشان عالم را فرا گرفته و دوست و دشمن بر ايشان در نماز و غير نماز صلوات مي فرستند و به شفاعت ايشان دردرگاه خدا حاجت مي طلبند، و رئوس منابر و مناره ها را و وجوه دنانير و دراهم را به نام نامي ايشان مزين مي گردانند، و پادشاهان روي زمين وسلاطين باتمكين به طوع و رغبت از روي اخلاص روي بر خاك آستان ايشان مي مالند، و هر روز چندين هزار كس به بركت زيارت ايشان مغفور مي گردند، چندين هزار كس به بركت لعنت بر دشمنان ايشان مستحق بهشت مي گردند، و چندين هزار كس از بركت گريستن بر ايشان و محزون گرديدن از مصائب ايشان صحيفه سيئات خود را از لوث گناه مي شويند، و چندين هزار كس به بركت اخبار و نشر آثار ايشان به سعادات ابدي فايز مي گردند، و چندين هزار كس به بركت احاديث ايشان به درجه معرفت و يقين مي رسند، و چندين هزار كس به متابعت آثار ايشان و اقتداي به سنت ايشان به مكارم اخلاق و محاسن آداب محلي مي گردند، و چندين هزار كور ظاهر و باطن در روضات مقدسات ايشان شفا مي يابند و آلاف و الوف از مبتلاي به بلاهاي جسماني و روحاني از دارالشفاي بيوت رفيعه و علوم منيعه ايشان صحت مي يابند.