چون در سال شصت از هجرت رسول صلي الله عليه وآله وسلم معاويه فرمان يافت [1] و يزيد پسر او به جاي او بنشست، با امير مدينه، وليد بن عتبه نوشت كه بيعت او بر مردم مدينه عرض كند و بر حسين بن علي سخت گيرد و اگر از بيعت سر زند، بر او نبخشايد و خون او بريزد. [2] وليد در اين معني با مروان [3] مشاورت كرد. مروان گفت: حسين قبول بيعت البته نكند و اگر من به جاي تو بودمي، هر آينه خون او بريختمي.

وليد گفت: اي كاش وقتي از من ياد نكردندي و از مادر نزادمي. آن گاه ابوعبدالله را بخواند و او با تني چند از موالي و ياران پيش وليد باز آمد و وليد از مرگ معاويه خبر داد و بر بيعت يزيد اغرار كرد. [4] ابوعبدالله فرمود [5] بيعت چنين در نهان صورت نبندد و


چون روزانه [6] ديگر مردم را بخواني، مرا نيز باز خوان تا در حضور جمع اتفاق بيعت افتد.

مروان گفت: اي امير اين عذر مپذير و چون بيعت نكند، حالي [7] كه تو را رسد، خون او بريز.

ابو عبدالله در خشم شد و گفت: ويل لك يا بن الزرقاء [8] به قتل من همي گويي «كذبت [9] والله». آن گاه روي جانب وليد كرد و فرمود: [10] اي امير! هر آينه ما اهل خانه ي نبوت و معدن رسالتيم و خانه ي ما جاي آمد و شد فريشتگان است. خداي تعالي همه ي آفرينش به ما بگشود و به ما ختم كرد و تو خود داني كه يزيد مردي است بزه كار و شراب خوار، به قتل و ازهاق [11] نفوس، حريص، و به فسق و فجور، معروف و چون مني با چون اويي، بر چه صفت بيعت كند؟! ولي يك امشب سر آيد [12] و تا بامداد در كار خويش انديشه كرده شود و شما نيز شب سر آريد و در كار خويش انديشه كنيد تا دانسته شود كه به خلافت رسول كه سزاوار باشد؟ آن گاه بخاست و بيرون شد.

مروان گفت: اي امير! مرا عصيان كردي و زود باشد كه پشيمان شوي.

وليد گفت: واي بر تو! مرا به كشتن حسين همي گويي؟! كاري كه دين و دنيا بر سر او رود و كس در آن روي نيكي نبيند! لا و الله خداي داند دوست ندارم كه پادشاهي


جهان، سراسر مرا بود و من حسين را كشته باشم و تيغ به روي او كشيده، و به خداي گمان نبرم كه كسي خداي سبحانه را ملاقات كند و خون حسين بر گردن او بود، مگر آنكه ميزان عمل او سبك بود و هر آينه خداي سبحانه در او نظر نكند و او را از گناه پاك نخواهد و از براي او عذابي دردناك خواهد بود.

چون بامدادان ابوعبدالله بيرون شد، از هر كس خبري مي شنيد. در آن جمله مروان بدو رسيد و گفت: اي ابوعبدالله! پند من بپذير تا رستگار شوي.

ابوعبدالله فرمود: تا چه خواهي گفت.

گفت: با بيعت يزيد تن در ده كه تو را خير هر دو جهان در اين بود.

ابوعبدالله فرمود: «انا لله و انا اليه راجعون» بر اسلام سلام [13] باد كه امت رسول را با چون يزيد، سر و كار افتد و من خود از نياي خويش رسول خداي شنيدم كه مي گفت: خلافت بر آل بوسفيان نسزد و رياست امت بر ايشان حرام باشد. و ميان ايشان سخن به درازا كشيد و مروان خشمگين روي بگردانيد و راه خويش گرفت. [14] .

محمد بن علي الباقر عليه السلام گويد: روزي ابوعبدالله حسين بن علي به خدمت برادر خويش حسن بن علي شد و چون حسن را بديد، گريه آغاز كرد. حسن فرمود: گريه ي تو از چيست؟ گفت: از آنچه بر تو رود. حسن فرمود: مرا به زهر شهيد كنند و به سهولت باز رهم، ولي چون روز تو روزي مباد؛ سي هزار تن از آل اميه با آنكه دعوت اسلام كنند، بر قتل تو اتفاق جويند و خون پاك تو بريزند و حرمت تو را ضايع گذارند و زنان و فرزندان تو را اسير كنند و اثاث و متاع تو غارت نمايند، آن گاه خداي سبحانه آل اميه را نفرين كند و آسمان خون و خاكستر ببارد و همه چيز بر تو بگريد، حتي وحش در


بيابانها و ماهيان به درياها! [15] .

عمر بن علي گويد: چون برادرم حسين از بيعت يزيد سرباز زد، به خدمت او شدم و گفتم: فداي تو شوم. برادرم حسن مرا حديث كرد از پدر خويش؛ چون سخن بدين جاي رسانيدم، اشك از ديدگان من روان گشت و آواز من به گريه بلند شد. حسين مرا در كنار گرفت و گفت: مگر از شهادت من تو را خبر داد؟

گفتم: حاشا يا بن رسول الله!

گفت: تو را به حق پدر سوگند مي دهم راست گوي.

گفتم: آري چه باشد كه با يزيد بيعت مي كردي و تن آساني مي گزيدي؟

گفت: مرا پدر حديث كرد كه رسول، او را به كشتن حسن و كشتن من خبر داد و گفت: خاك تو به قرب خاك من خواهد بود و تو گمان مي بري كه من اين ندانم و از شهادت خويش بي خبرم؟ لا و الله، هرگز تن به خواري ندهم واين عار نخرم و با يزيد بيعت نكنم و زود باشد كه فاطمه با پدر ملاقات كند و از آنچه فرزندان او از امت او بديدند شكايت برد و من اين همي گويم و شود كه كسي شرف شهادت نداند و سعادت حقيقي نشناسد و خيال بندند و كه خداي سبحانه را به شهادت پرستش نتوان كرد؟ و نداند كه از اين پيش طايفه به كشتن خويش پرستش خداي سبحانه جستند و خداي سبحانه در كتاب مبين از ايشان خبر داد؟ در آنجا كه فرمود: «فتوبوا الي بارئكم فاقتلوا انفسكم ذلكم خير لكم عند بارئكم [16] «و باشد كه كسي چنان داند كه خداي سبحانه در تهلكه در آنجا كه فرمود: «و لا تلقوا بايديكم الي التهلكة» [17] به راستي هلاكت خواسته و چنين نباشد و پرستش خداي تعالي به كشتن خويش، سعادتي بس


بليغ باشد. [18] .

جعفر صادق عليه السلام گويد: اسلم گفت: در يكي از غزوات، به روزگارعمر با سپاه خصم، روياري صف بر زديم و خصم به حصاري از آن خويش پشت داده بود و بدان استظهار [19] فزوده. مردي از آن ما به تن خويش پيش دوانيد و بدان جمع حمله كرد. ديگران گفتند: لا اله الا الله القي نفسه الي التهلكة. ابو ايوب انصاري صاحب رسول گفت: واي بر شما كه مردي در پي دين جانبازي همي كند و شهادت همي طلبد و شما اين آيت بدو تأويل مي كنيد. و اين چنين نيست و همانا اين آيت درباره ي ما بود كه مال و خانه ي خويش گذاشتيم و همه وقت، مستغرق ياري رسول خداي مي داشتيم مگر به خاطر ما آمد كه از نصرت او كناره جوييم و از پي صلاح حال خويش شويم، اين آيت فرود آمد «و لا تلقوا بأيديكم الي التهلكة» يعني اگر از رسول خداي تخلف جوييد و در خانه هاي خويش مقيم آييد، خود را به دست خويش در هلاك افكنده باشيد كه خداي سبحانه با شمادر سخط [20] آيد و شما را هلاك كند.

و ابوعبدالله، سيم شعبان سال شصت از هجرت رسول، جانب مكه شد و باقي شعبان و تمام رمضان و شوال و ذي القعده در مكه بماند.