بازگشت

خصايص سبكي فيض الدموع


«فيض الدموع در انشاي فارسي به بلاغت، سر آمد سخنان عصر اخير و هم رتبه ي نثر قرن پنجمش بايد شمرد» [1] .

نثر بدايع نگار، نثر مرسل ساده و در برخي عبارات مسجع ساده از انواع نثر فارسي است. تكلف و تصنعي در نثر بدايع نگار نيست. سخن آرايي و نغز گفتاري در تزيين نثر او فراوان است. استخوان بندي عبارات، استوار و خوش نقش است. حسن تأليف، تناسب كلمات، شيوايي و رسايي گفتار، زيبايي نثر او را باز مي نمايد. رواني و سلاست، كلام وي را مطبوع و دل انگيز كرده است. ضعف تأليف، غرابت، اغلاق و ايجاز مخل و كلمات نامأنوس و ناخوش آهنگ در گزينش او جاي ندارد. هيچگونه تنافري در ميان عبارات و الفاظ ديده نمي شود. افعال منسوخه در مجموع كتاب انگشت شمار است. از افعال تركيبي به تناسب زمان خويش بهره گرفته و ساختار قديمي آن را حفظ كرده است.

مؤلف درباره ي شيوه ي نگارش و سبك نثر فارسي اين كتاب در مقدمه ي خود چنين مي گويد: «... بدان صفت كه بر زبان بزرگان دين حديث رفته و مخبران صادق و گواهان امين ياد كرده اند به شرح باز گويد و در املاي هر خبر و انشاي هر معني، لطف سياقت و جمال بلاغت باز نمايد و سخنهاي لطيف و معاني جزل بكار برد، چه نامه نگاران اين حديث، غالبا از حليت انشا و طراز بديع عاطل بودند و در صناعت سخن چندان بضاعت نداشتند و بر ممارست فن بيان و مدارست علم معاني فزوني نيافته و آيين كنايت و لطيفه ي استعارت نداشته...».

صنايع لفظي و معنوي بديع به خوبي در كتاب فيض الدموع بكار رفته است.

صنايع لفظي نظير: تسجيع (سجع)، موازنه، تجنيس (جناس) و صنايع معنوي


مانند تشبيه، استعاره، كنايه، مراعات نظير، لف و نشر و.. از اين كتاب يك اثر ادبي فاخر ساخته است.


پاورقي

[1] مقدمه‏ي فيض الدموع چاپ سنگي از علام ابوالحسن شعراني به خط ميرزا رضا کلهر.