اما اقطاع يا توزيع اراضي كشتزار بين فاتحين،اراضي كوفه و عموم سواد از مواقع مفتوح عنوة بود اراضي آن خراجي حساب مي شد و بر سه نوع بود:

1- اراضي معموري كه از عرب حيره صاحب داشت و بر اثر حوادث فتح آنان بكنار رفته بودند.

اين اراضي بمساحت خود معلوم و به نام صاحبانش مسجل بود -نظير آن چه امروز آن را «لزمه» مي نامند.

2- اراضي كه به وضع جبايه ي ساسانيان بازنهاده بود چنانچه نظير آن را امروز اميريه مي نامند.

3- اراضي كه ملك ساساني ها بوده نظير آن چه امروز آن را


طاپو مي ناميدند.

همه ي اين انواع بزعماء و رجال نامي قريه بعنوان اقطاع اعطاء شد و ظاهر اين است كه ابتداي آغاز اقطاع نه از عهد عثمان بوده گر چه چنين معروف شده بلكه مي نمايد كه پيشتر از آن هم بوده زيرا ابوعبيده پهلوان بطل «قس ناطف» براي پسرش مختار نزديك بابل طسوجي بجا گذارد كه اقطاع او باشد و ابوعبيده عهد عثمان را درك نكرده.

طبري ذكر كرده كه اين اقطاع همين كه دامنه اش وسيع شد و بارض ملطاط كه بين حيره و كوفه واقعست رسيد مسبب نزاعي بين اشراف كوفه شد و در عهد متنبي كوفه به نهايت عمران خود رسيد، مساحت معموره ي آن شانزده ميل و دو ثلث ميل بود، در كوفه پنجاه هزار خانه براي ربيعه و مضر و 24000 خانه براي ديگران از عرب و 6000 خانه براي اهل يمن بود (به نظر مي آمد در شماره ي رقم آخر سقطي واقع شده زيرا جاي ديگر شماره ي يمن را 36000 ضبط كرده و در جاي ديگر آمده كه عرب يمن اكثر اهل كوفه بوده).

اين وضع كوفه به سال 314 هجري است به حسب آن چه بشر بن عبدالوهاب قرشي ذكر كرده.