حـجـّاج بن مسروق [1] بن مالك بن كثيف بن عتبة الكداع الجعفي، [2] از شـيـعـيـان و اصحاب اميرالمؤمنين (ع) در كوفه بود. چون باخبر شد كه امام حسين (ع) از مدينه به سوي مكّه حركت كرده است، رهسپار مكّه شد و به آن حضرت پيوست. هنگام حركت امـام (ع) از مـكـّه بـه سـوي عـراق در كنار و همراه امام (ع)، و در تمام اوقات نماز مؤذّن آن حـضـرت بود. [3] در جريان ملاقات حرّ با امام حسين (ع) چون ظهر شد، امام (ع) بـه حـجـّاج فـرمـود كـه اذان بـگـويـد و او نـيـز گـفـت. [4] در قـصـر بـنـي مـقـاتل وي و يزيد بن مغفّل از طرف سيّدالشّهدا به خيمه عبيداللّه حرّ جعفي رفتند؛ و پيام آن بـزرگـوار را بـه او رسـانـدنـد و از او بـراي يـاري آن حـضـرت دعـوت بـه عمل آوردند. [5] .

حجاج در روز عاشورا وارد ميدان شد و چنين رجز خواند:



أَقْدِمْ حُسَيْنا هادِيا مَهْدِيّا

اَلْيَوْمَ تَلْقي جَدَّكَ النَبِيّا



ثُمَّ أَباكَ ذَا الْعَلا عَلِيّا

وَالْحَسَنَ الْخَيْرَ الرِّضَي الّوَلِيّا



وَذَا الْجَناحَيْنِ الْفَتَي الكَمِيّا

وَاَسَدَ اللّه الشَّهيدَ الْحَيّا [6] .



اي حسين، اي رهبر هدايت يافته پيش آي، امروز جدّت پيغمبر(ص) و

پدرت علي (ع)، امام حسن، جعفر طيّار و حمزه سيّدالشّهدا را ملاقات خواهي نمود.

پـس از آن جـنگيد و به قولي بيست و پنج تن را به هلاكت رساند. [7] سرانجام خودش نيز به افتخار شهادت نايل شد. [8] در زيارت ناحيه از وي چنين ياد شده است: اَلسَّلامُ عَلي حَجّاجِ بْنِ مَسْرُوقِ الْجُعْفِي. [9] .