اَنـس بْنِ حَرْث بْنِ نَبيه بْنِ كاهِلِ بْنِ عَمْرو بْنِ مُصعَب بْنِ اَسدِ بنِ خُزيمه اَسدي كاهلي، [1] كه در منابع گوناگون از او به عنوان انس بن حارث كاهلي، [2] انـس ‍ بـن ابـي سـحـيـم [3] ، مـالك بـن مـالك بـن انـس [4] و انـس بـن كـاهـل اسـدي [5] ياد مي شود، از صحابه بزرگوار پيامبر(ص) بود و در جنگ هاي بدر و حنين شركت داشت. [6] .

انـس از پـيـامـبـر خـدا(ص) شـنـيـد كـه فـرمـود: «فـرزنـدم ـ اشاره به امام حسين (ع) ـ در سـرزمـيـنـي بـه نـام كربلا كشته مي شود، هر كس تا آن هنگام زنده بود و او را درك كرد بايد ياري اش كند.»

راوي گـويـد: انـس بـن حـارث بـه كـربـلا آمـد و در ركـاب امـام حـسـيـن (ع) كـشـتـه شد. [7] .

وي كـه در كوفه زندگي مي كرد، [8] به گفته برخي در مكه [9] و بـه گـفـتـه بـرخـي ديـگر شبانه در كربلا به امام (ع) پيوست. [10] ولي طبق گـفته بلاذري انس از كوفه بيرون آمد؛ و پس از مشاهده گفت وگوي امام (ع) با عبيداللّه بن حرّ جعفي در قصر بني مقاتل، خدمت آن حضرت رسيد و با اداي سوگند اظهار داشت كه هـدف وي از خـروج از كوفه آن بوده است كه همانند عبيداللّه بن حرّ به نفع هيچ كدام (امام (ع) و يـا دشـمنان) وارد جنگ نشود؛ و در ادامه افزود: «[ولي] خداوند ياري كردن تو را در قلب من افكند و به من جرأت بخشيد تا در اين راه با تو همگام باشم.»

امام حسين (ع) به وي نويد هدايت و امنيت داد و او را با خود همراه ساخت. [11] .

انـس در كـربـلا مـأمـوريـت يـافت تا پيام امام حسين (ع) را به عمرسعد برساند و به او انـدرز دهـد، شـايـد بـه خـود آيـد. هنگام رسيدن نزد عمرسعد سلام نكرد؛ و او پرسيد چرا سـلام نـكـردي؟ آيـا ما را كافر و منكر خدا پنداشته اي؟! گفت: چگونه منكر خدا و پيامبر نـيـسـتـي و حـال آن كـه براي ريختن خون فرزند پيامبر دامن همّت به كمر بسته اي! عمر سـعـد لخـتـي سـر بـه زيـر افكند و آن گاه گفت: به خدا سوگند مي دانم كه كشنده اين گروه در دوزخ است ولي فرمان عبيداللّه بايد اطاعت شود. [12] .

انس در روز عاشورا همچون ديگر ياران امام حسين (ع) پس از كسب اجازه از محضر آن حضرت در حـالي كـه بـا بستن شالي بر كمر، قامتش را راست نگه داشته و ابروان سفيدش ـ كه بر اثر كهنسالي بر چشمانش افتاده بود ـ با پيشاني بندبسته بود، [13] عازم مـيـدان جنگ شد. با مشاهده حالت او اشك امام حسين (ع) سرازير گشت و فرمود: خداي از تو قبول كند، اي پيرمرد. [14] .

وي هنگام ورود به ميدان مبارزه چنين رجز خواند:



قَدْ عَلِمَتْ كاهِلُها وَدُودانُ

وَالخَندَفيّونَ وَقَيسُ عَيلانِ



بِأنَّ قَوْمي آفَةٌ لِلا قرانِ

يا قَومُ كُونوا كَاسُودِ الجان



وَاسْتَقْبِلُوا القَومَ بِضرِّ الا نِ

آلُ عليٍ شيعَةُ الرَّحمنِ



وَ آلُ حَرْبٍ شيعَةُ الشَّيطانِ [15] .



تيره هاي كاهل و دودان و خندف و قيسُ عيلان همه مي دانند كه قبيله من نابود كننده هماوردانند. اي يـاران هـمـچـون شـيـر غـران بـاشـيـد هـم اكـنـون رو در رو بـا دشـمـنـان بـسـتـيزيد كه آل علي پيرو رحمان هستند و آل حرب (بني سفيان) پيروان شيطان.

انس پس از كارزاري سخت و كشتن چهارده [16] يا هجده تن [17] از سپاهيان دشـمـن بـه درجـه رفـيـع شهادت نايل آمد؛ و مقبره وي در بارگاه دسته جمعي شهدا پايين پاي امام حسين (ع) واقع است. كميت، شاعر مشهور عرب در سوگ وي و حبيب بن مظاهر چنين سروده است:



سِوي عُصْبَةُ فيهِم حَبيبُ مَعفَّرُ

قَضي نَحْبَهُ وَالكاهِليُ مَرمَّلُ [18] .



جز گروهي كه در ميانشان حبيب جان سپرد و پيكرش به خاك غلطان شد، و كاهلي، كه جسم او به خون آغشته است.

در زيارت ناحيه مقدسه و رجبيّه از وي چنين ياد شده است:

السَّلامُ عَلي اَنَسِ بْنِ الكاهِلِ الاَْسَدي. [19] .