حـضـرت سـيّدالشهدا، حسين بن علي (ع)، نوه دختري پيامبر اكرم (ص) و امام سوم شيعيان اسـت. مـادرش فـاطـمـه زهـرا(س) اسـت كـه او را در روز سـوّم شـعـبـان سـال سـوم و بـه روايـتـي سـوم يـا پـنـجـم مـاه شـعـبـان سـال چـهـارم هـجـري در مـديـنـه مـنـوّره بـه دنـيـا آورد. هـنـگـامـي كـه نـوزاد را نـزد رسول خدا(ص) بردند، از ديدارش شادمان گرديد و در گوش راست وي اذان و در گوش چپ او اقامه گفت. [1] .

بـرخـي روايـت هـاي مـربـوط بـه نـامـگـذاري آن حـضـرت حـاكي از آن است كه نام حسين را جبرئيل از سوي خداوند آورد. [2] .

روز هـفـتـم نـوزاد، آيـيـن عـقـيـقـه بـه جاي آورده قوچي را سر بريدند؛ و پيامبر(ص) به دخـتـرش فـرمـود كـه بـراي حـسـيـن نـيـز ـ هـمـانـند حسن ـ به وزن موي سرش نقره صدقه دهد. [3] .

امام حسين با برادرش امام حسن (ع) تفاوت سنّي اندكي داشت. [4] . از همين رو خاطره ها و سـخـنـان بـه جـاي مـانـده از پـيـامبر(ص) درباره هر دو برادر يكي است. در روايتي از ايـشـان چـنين نقل شده است: «هر كس حسن و حسين را دوست بدارد، من او را دوست مي دارم و هر كـه را مـن دوست بدارم، خداوند دوستش مي دارد و هر كس را خداي دوستش ‍ بدارد، به بهشت مـي بـرد؛ و هـر كـس آن دو را دشمن بدارد، من او را دشمن مي دارم و هر كه را من دشمن بدارم خدايش دشمن مي دارد و خداوند هر كس را دشمن بدارد، به جهنّم مي برد.» [5]

آن حـضـرت در جـاي ديـگـر فـرمـوده اسـت: «ايـن دو فـرزنـدم، دو دسـتـه گل من از اين دنيايند.» [6]

مـحمد بن عبداللّه به نقل از ابن ابي نُعم گويد: نزد پسر عمر بودم كه مردي آمد و از او دربـاره حـكـم خـون پـشـه سـؤ ال كـرد. او پـرسـيـد: اهـل كـجـايـي؟ گـفـت: اهـل عـراق. گفت: [اين] مرد را ببينيد كه از من درباره خون پشه مي پرسد؛ و حال آن كه پسر رسول خدا(ص) را كشته اند! من از آن حضرت شنيدم كه فرمود: اين دو (حسن و حسين) دسته گل هاي من از اين دنيايند. [7] .

پـيـامـبـر خـدا در جـاي ديـگـر از دو نـوه اش بـه عنوان سرور جوانان بهشت ياد كرده است. حـذيـفـه از آن حـضرت نقل مي كند كه فرمود: اين فرشته اي كه پيش از امشب فرود نيامده اسـت، از خـداونـد اجـازه خواسته است بر من سلام كند و مژده دهد كه فاطمه سرور بانوان اهل بهشت و حسن و حسين، سرور جوانان بهشت اند. [8] .

از ويـژگـي هـاي امـام حـسـيـن (ع) شـبـاهـت وي بـه رسول خدا است. عاصم به نقل از پدرش ‍ گويد: پيامبر خدا را در خواب ديدم و خوابم را بـراي ابـن عـبـاس بـاز گـفـتـم. پـرسيد: آيا هنگام ديدنش، حسين بن علي (ع) را به ياد آوردي؟ گـفـتـم: آري بـه خدا، ديدنِ افتادگي شانه هاي پيامبر مرا به ياد حسين انداخت. ابن عباس گفت: ما او را به رسول خدا تشبيه مي كرديم. [9] .

حـسـيـن (ع) در سـال 61 هـجـري بـه شـهـادت رسـيـد. سـن مـبـاركـش «آن هـنـگـام 56 سـال و پـنـج مـاه و پـنـج روز بـود. شـش سـال يـا هـفـت سـال و چـنـد مـاه از ايـن دوران را بـا جـدّش رسـول خـدا(ص)، 37 سـال را بـا پـدرش، عـلي (ع)، و 47 سـال را بـا بـرادرش حـسـن (ع) زيـسـت؛ و ده سال پس از وي ـ كه دوران امامت وي است ـ به شهادت رسيد. [10] .

كنيه آن حضرت، اباعبداللّه بود و از القاب مباركش، الرَّشيد، الوَفيّ، الطّيِّب، السّيد الزّكـي، المـبـارك، التـّابع لمرضاة اللّه، الدّليل علي ذات اللّه والسِّبط را مي توان نـام بـرد. سـيـّد شباب اهل الجنه و سبط، دو لقبي بود كه پيامبر خدا(ص) به ايشان عطا فرمود. [11] .

امام حسين (ع) شش پسر و سه دختر داشت: 1ـ علي اكبر، كه در كربلا به شهادت رسيد و مـادرش ليـلي دخـتـر ابـومـرة بـن مـسـعـود ثـقـفـي بـود. 2ـ علي اوسط 3ـ علي اصغر، زين العـابـديـن كـه مـادرش «شـاه زنان» دختر يزدگرد، پادشاه ايران بود. به اعتقاد شيخ مـفـيـد [12] زيـن العابدين از علي اكبر بزرگ تر بود، ولي روايت نخست مشهورتر است. بلاذري، [13] نام مادر زين العابدين (ع) را سلافه ذكر كرده است. 4ـ محمّد 5ـ جـعـفـر كـه در زمـان حـيـات پـدر درگـذشـت. 6ـ آخـرين پسرش عبداللّه نام داشت كه در شيرخوارگي در كربلا تير بر گلويش زدند و شهيدش كردند. دختران آن حضرت سكينه، فاطمه و زينب بودند. [14] .

تـنـهـا پـسـري كـه پـس از واقـعـه كـربلا از حسين (ع) زنده ماند، زين العابدين بود كه نسل آن حضرت به وسيله وي امتداد يافت. [15] .