زهد و بي رغبتي به دنيا
«زُهد» كه معادل آن در فارسي «بي رغبتي به دنيا» است، نشانه پارسايي و پرهيزگاري است و انسان پرهيزگار و با تقوا كسي است كه دنيا و عوارض مادّي در او نفوذ نداشته باشد، هرچند از افراد متمكّن و ثروتمند به حساب آيد.
اسلام دنيا و امكانات آن را زيور و زينت زندگي معرّفي مي كند [1] ، و نقش آن را از اساس و قِوام آن به شمار مي آورد [2] ، و تأكيد مي كند كه از دنيا اعراض نكنيد [3] ، زيرا: در آن صورت حيثيّت و شرافت آدم مورد سؤال قرار گرفته، و دين و ايمانش تباه مي گردد، و براي يك لقمه نان و تأمين
معاش و زندگي، ممكن است سر از آفت ها و خطرها در آورد. [4] .
«ابن ابي يعفور» از اصحاب امام صادق به آن حضرت گفت: اي فرزند پيامبر! ما اهل دنيا گشته و گرفتار شده ايم؟ حضرت فرمود: با دنيا و امكانات مالي خود چه مي كنيد؟ عرض كرد: كارهايي از قبيل: ازدواج، زيارت خانه خدا، تأمين زندگي خود و خانواده، كمك به ديگران و بخشش در راه خدا.
حضرت فرمودند:
لَيْسَ هذا مِنَ الدُّنْيا، هذا مِنَ الْآخِرَةِ [5] .
اين كه شما تعريف كرديد از دنيا نيست، بلكه (همين دنيا) مربوط به امور آخرت است.
با اين مقدّمه به اين نتيجه مي رسيم كه «زهد» فقر و گدايي نيست، بلكه: بي اعتنايي به دنيا و اسير نشدن در برابر آن را «زهد» گويند.
اميرالمؤمنين علي عليه السلام «زهد» را اين چنين معني مي كند:
تمامِ زهد، در دو جمله از قرآن بيان شده است و آن اينكه: بر آنچه از دست شما مي رود دلتنگ نباشيد، و به آنچه به شما مي رسد دلشاد نگرديد. [6] .
آري «زهد» نفوذناپذيري از دنيا است، هر چند كسي دنيا و امكانات مالي داشته باشد.
در تاريخ آمده است: وزير«سلطان محمود غزنوي» جناب آقاي «اياز» از چوپاني به مقام وزارت رسيد، ولي در برابر دنيا اصالت انساني خود را از دست نداد، به همين جهت لباسها و چاروقهاي دوران چوپاني را در صندوقي قرار داده، و هر روز يك مرتبه به آنها نظاره مي كرد و با خود مي گفت: اياز! وزارت و مقام و دنيا تو را گرفتار نسازد، تو هماني كه در گذشته اين لباسهاي فرسوده و چاروقهاي چوپاني را مي پوشيدي! به اين طريق زهد خود را از دست نداد.
امام حسين عليه السلام انسان فقير نبود، بلكه او در يك قلم به شخص دردمند و گرفتاري كه به او پناه آورده بود، يكجا هزار رأس گوسفند، و هزار دينار پول طلا مرحمت كرد... [7] .
امّا در برابر آنهمه امكانات مالي لحظه اي غفلت نكرد، و دنيا و مناصب خطرآفرين را كنار زد، و بر ضدّ معاويه و يزيد و ستمگران ديگر بپا خاست و...
پاورقي
[1] سوره کهف، آيه 46: المال و البنون زينة الحيوة الدّنيا.
[2] سوره نساء، آيه 5: و لا تؤتوا السّفهاء اموالکم التّي جعل لکم قياماً.
[3] سوره قصص، آيه 77: و لا تنس نصيبک من الدّنيا.
[4] نهج البلاغه، ص 1238: انّ الفقر منقصة للدّين مدهشة للعقل، داعية للمقت...
[5] بحارالانوار، ج 73، ص 106.
[6] سوره حديد، آيه 23: لکيلا تأسوا علي ما فاتکم و لا تفرحوا بما آتيکم.
[7] محجةالبيضاء، ج 4، ص 216.