اسم، لقب و كنيه، واژه هايي است كه عرب در مخاطب قرار دادن زنان و مردان از آنان استفاده مي كند. اب و ابن همراه كنيه پسران و مردان و بنت و ام پيشوند كنيه دختران و زنان است. ابعاد شخصيتي افراد زمينه ساز اين لفظ است؛ هر چند داشتن فرزندان، به ويژه نخستين فرزند، در انتخاب اين واژه نقش بسيار خواهد داشت. (المنجد في اللغة و الاعلام، ص 704 ذيل ماده كني) ديباچه صفات اخلاقي افراد و فهرست فضايل معنوي انسانها در كنيه آنها نمايان است. عباس عليه السلام انساني آسماني بود كه بلنداي عظمتش كنيه هاي بسياري براي او پديد آورد.

«ابوالفضل» مشهورترين كنيه اوست كه برخي از صاحب نظران را بر آن داشته تا شعاع چشمگير شخصيت عباس را بستر اين واژه بدانند. ويژگيهاي دوران كودكي و شكوهمندي روح افزاي نوجواني او، نشان از بزرگي مقام وي داشت. فرهيختگان و شعراي بسياري بهره مندي از فضايل بسيار را علت اين لقب دانسته اند [1] .

از سوي ديگر، پاره اي از محققان و انديشمندان بهره مندي از نعمت


وجود فرزندي به نام «فضل» را دليل اين كنيه شمرده اند [2] .

«ابوالقاسم» كنيه اي ديگر است. مورخان با ژرف نگري در واژه هاي معرفت آفرين زيارت اربعين، اين كلمه را كنيه آن حضرت دانسته اند. آنجا كه جابر انصاري خطاب به اين رادمرد الهي مي گويد:

«السلام عليك يا ابالقاسم، اسلام عليك يا عباس بن علي.»

سلام بر تو اي پدر قاسم و سلام بر تو اي عباس، پور علي بن ابيطالب عليه السلام.

هر چند مورخان و و نسب شناسان، فرزندي به نام «قاسم» براي آن حضرت بيان نكرده اند، اما شناخت اين صحابي بزرگ مرتبه، كه ساليان بسياري با خاندان رسول الله صل الله عليه و آله و سلم رفت و آمد داشته و از معرفتي بيش از ديگران بهره مند بوده است، درستي اين كنيه را آشكار مي سازد [3] .