اولين نكته اي كه لازم است هر محقق اسلامي به آن توجه داشته باشد، اين است كه بداند آنچه در اسلام به نحو كلي جعل و قرارداد شده است، ريشه در نظام تكوين و آفرينش جهان و لااقل آفرينش انسان دارد و اگر غير از اين بود، مباني مكتب مسائلي نامفهوم و تحميلي بر نفس انسان بودند. و با توجه به اين كليات در ضمن جزئيات و افرادشان تحقق و ظهور فعلي پيدا مي كنند. مسائل جزئي بايد در راستاي همان امر كلي جعل و اعتبار شده باشند.

آنگاه كه اميرالمؤمنين علي بن ابيطالب - صلوات الله عليه - مي فرمايد: اسلام را آنگونه تعريف كنم كه قبل از من كسي تعريف نكرده باشد، و بعد مي فرمايد: الاسلام هو التسليم، اين همان هماهنگي اسلام با اصل نظام هستي است كه اگر روي تكويني و خلقي و جبري عالم تسليم و وابسته محض در تمام جهات به خداوند متعال است، اين روي هستي كه همراه با اختيار و اراده است، نيز در همه ابعادش بايد وابستگي خالص به خالق و رب تعالي داشته باشد. و آيه 83 از سوره آل عمران بيانگر همين نكته كلي است، كه فرمود:

«افغير دين الله يبغون و له اسلم من في السموات و الارض طوعا و كرها و اليه يرجعون» [1] .

اختيار كردن ديني غير از دين خدا خروج از اصل توحيد و اصل وابستگي محض به الله است. همانگونه كه موجودات در آسمانها و زمين خواه ناخواه تسليم در برابر ذات ربوبيت هستند و به او بازگشت مي كنند، شما (اي كافران، و معاندان و...) بايد تسليم باشيد، چرا در غير دين خدا داخل مي شويد و از مسير هستي و هماهنگي با روي تكويني هستي خارج مي شويد؟! اگر حقيقت دين ريشه در نظام تكوين نداشت و هماهنگ نبود، جايي براي اين اعتراض نبود و به همين جهت است كه استثنايي وجود ندارد. همگان در هر موقعيت فكري، مكاني، و زماني بايد داخل در اسلام شوند و اين بايد هر چند اعتباري ارادي و اختياري است، لكن متكي بر واقعيتي است كه ثبات دارد و متغير نيست. روي اين مبنا نه تغيير مي كند و نه استثنا مي پذيرد.

«يا ايها الذين امنوا ادخلوا في السلم كافة و لا تتبعوا خطوات الشيطان انه لكم عدو مبين» [2] .

شرط نجات از خطوات شيطان منحصر در ورود به سلم است و سلم به بيان مرحوم علامه طباطبايي رحمة الله عليه همان اسلام و تسليم است. [3] .

بر اساس همين مطلب ديني جز اسلام مورد قبول نيست؛ زيرا غير آن با نظام هستي در تضاد است و هماهنگ نيست، و به عبارت ديگر واقعيت ندارد؛ زيرا كه ريشه در نظام تكوين ندارد.

«و من يبتغ غير الاسلام دينا فلن يقبل منه و هو في الآخرة من الخاسرين» [4] .

چنانچه بعد از ايمان كسي كافر شود، و يا آناني كه بر كفر خويش باقي ماندند، گمراه بوده، يعني (خروج از مسير هستي وابسته به الله دارند) هرگز (عملي از آنها) قبول نخواهد شد و در عذاب جاويد خواهند ماند.

ان الذين كفروا بعد ايمانهم ثم ازداد و كفرا لن تقبل توبتهم و اولئك هم الضالون. ان الذين كفروا و ماتوا و هم كفار فلن يقبل من احدهم مل ء الارض ذهبا و لو افتدي به اولئك لهم عذاب اليم و ما لهم من ناصرين» [5] .

در نظر امام - رضوان الله تعالي عليه - نظام اتم اعم از نظام تكوين و تشريع است و عالم تشريع جزئي از نظام اتم است كه تابع نظام رباني است.

«و ليعلم ان ايحاء الوحي و انزال الكتب و ارسال الرسل جزء من النظام الاتم الكياني التابع للنظام الاجمل الرباني» [6] .