شهادت مجاهد بزرگ، مسلم بن عقيل بن ابي طالب؛نماينده خاص امام حسين بن علي عليه السلام مصادف يوم البرويه؛يعني هشتم ذي الحجه، سال 59 هجري بود. مسلم درخشنده و تابناك؛پايان سرنوشت خود را با زيبايي شگفت انگيزي رقم زد.

وي همچنان كه در طول حيات، جنگها و پيروزيهايش استوار بود؛ با آرامش خاطر اجل مقدس و محتوم خود را پذيرا گشت و در اين قبول، كمترين تنگدلي يا اندوهي به خويش راه نداد.

گزارشهاي تاريخي مي گويند: مسلم نه تنها در رويدادهاي زندگي و نبردهايش با آغوش باز، پيشامدها را مي پذيرفت - به مواضع و اشعارش در خلال درگيريها و جنگهايش بنگريد - بلكه در برابر شهادت نيز، چنين وضعي داشت و چونان كودكي، شيفته دامان مادر، به سوي مرگ شتافت و اين آخرين آزمايش دشوار را با سربلندي پشت سرگذاشت.

ما مسلم را نخستين شهيد نهضت حسيني مي دانيم، هر چند اين ديدگاه با توجه به فترت زماني و فاصله ميان شهادت وي و نهضت كربلا ممكن است كمي باعث ترديد شود، ليكن ما توجه نكات و ملاحظات ذيل چنين نظري را برگزيده ايم:

اولا، وي نخستين رهبر هاشمي است كه در چنان حالت هولناكي بيعت كنندگان از او دست برداشته وي را تنها مي گذارند!.

ثانيا: او اولين فرمانده هاشمي است كه در غربت به تنهايي درگير نبردي سرنوشت ساز مي گردد و اجلش رقم مي خورد.

ثالثا: مسلم، نخستين شمشير زن رسالت و اسوار هاشمي است كه به اسارت در مي آيد تا چون متهمي در برابر حكومت، تن به محاكمه دهد.

رابعا: اولين فرد از بني هاشم است كه علنا در برابر مردم به شهادت مي رسد.

خامسا: او نخستين شهيدي است در تاريخ اسلام كه جسدش را بر زمين مي كشند. و به تعبير مسعودي و ابن جوزي: مسلم نخستين شهيد از بني هاشم است كه جسدش را به دار مي آويزند [1] .

سادسا: مسلم اولين فرمانده از شهداي بني هاشم است كه سرش را بريده و به ارمغان نزد نواده هند جگر خوار، مي برند و به تعبير مسعودي و اين جوزي:

سر مسلم نخستين سر از سرهاي بني هاشم بود كه بر نيزه رفت و به ارمغان برده شد [2] .

بنابر اين، صفت اولويت، خود به خودي نيست و نيازي به دلايل و ملاحظاتي بيش از اين ندارد.

شهيد اسلام و عقيده، در كوفه همچون شهداي نهضت بدر به فوز شهادت نايل گشت؛و اين مطلب را، متن زيارت مرقد شريف ايشان به خوبي بيان مي كند:

... واشهد انك مضيت علي ما مضي عليه البدريون المجاهدون في سبيل الله، المبالغون في جهاد اعدائه ونصر اوليائه....

... و گواهي مي دهم كه شهادت تو در همان راهي بود كه بدريهاي مجاهد در راه خدا و پا فشاران در نبرد دشمنان خدا و ياري اولياي خدا در آن پيش ‍ رفتند....

اين عبارت در عين كوتاهي، دركي انقلابي و ارتباطي جهادي، ميان نهضت بدر به رهبري پيامبر عظيم الشأن صلي الله عليه و آله و نهضت طف به پيشوايي نواده گرامي آن حضرت؛امام حسين (ع) بر قرار مي سازد.

وانگهي، براي شناختن دشمن مشترك و ادراك خصمي كه از آغاز تنزيل و اوان بعثت، همچنان نبردهاي كه براي حفظ تأويل قرآن صورت گرفت، در برابر اسلام ايستاده بود بايستي حلقه هاي اين سلسله را به هم پيوند دهيم و مجموعه اين جنگها را از يك نظرگاه وسيع و فراگير، بنگريم و تمامي حوادث و رويدادها مصون بماند.

در بخش ديگري از زيارت مرقد اين قهرمان بزرگ طالبي، انديشه اي عميق حاكي از راه و روش مسلم از آغاز زندگي تا هنگام شهادت را در مي يابيم؛زندگي و راهي سراسر جهاد و پيكار:

... اشهد انك قد اقمت الصلاه واتيت الزكاه و امرت بالمعروف نعيت عن المنكر، و جاهدت في الله حق جهاده، و قتلت علي منهاج المجاهدين في سبيله حتي القيت الله عزوجل و هو عنك راض، و اشهد انك وفيت بعهدالله و بذلت نفسك في نصره و ابن حجه حتي اتام اليقين....

... گواهي مي دهم كه تو نماز را به پا داشتي، زكات را مي پرداختي، و امر به معروف و نهي از منكر نمودي و در راه خدا به شايستگي جهاد كردي و بر راه و شيوه مجاهدان راه خدا به شهادت رسيدي و خدايت را ديدار كردي در حالي كه از تو خشنود بود. و گواهي مي دهم كه به عهد خدايي وفا كردي و جانب را در راه ياري حجت خدا و فرزند حجت خدا فدا كردي تا اجلت رسيد....

آري، اين فرزند مخلص اسلام در مسير مجاهدان راه خدا طي طريق كرد و رهسپر گشت؛ و مقامي و درجه اي بالاتر از آن يافت نمي شود؛ زيرا تنها قهرمانان حقيقي مي توانند بر اين نشان والا در اسلام دست يابند؛ نشان جاودانگي و مرگ به گونه مجاهدان.