كدام اجتماع است كه در عالم چنين اثري را از خود بروز داده باشد و كدام مجلس و انجمني است كه در قلوب جامعه بدين گونه تأثير بخشيده و نفوس را متأثر و مجذوب نموده آيا كدام حادثه اي است مانند حادثه جانسوز كربلا كه از دوره وقوع تا كنون و بعدها بدينسان اثر خود را در جامعه بشريت گذارده و روز بروز دامنه آن وسيعتر و پيروي و تبعيت از آن بيشتر گردد، همين اجتماع است كه علاقه مهر و محبت و رابطه ي اتصال و مودت بين جمعيت مسلمين و مؤمنين فراهم آورده و در هر مجامع و محافل جمعي كثير را از صغير وكبير، برنا و پير، زنان و مردان دور هم گرد آورده و در ضمن اين اجتماع كلماتي سودمند و گفتاري مفيد و دلپسند از اخلاق و آداب و مسائل اصول و فروع دين بمسامع اشخاص مي رسد و بنام حسين عليه السلام بمباني دين و دستورات الهي و سنن نبوي و اوامر و نواهي شرع مقدس و معاني قرآن و دساتير و احكام و حدود آن آشنا مي شوند.

همين اجتماع است كه از بركت آن ما بين ما تا اين حد خطبا و بلغا و اهل سخن و كلام و ناطقين و سخنرانان زبردست و توانا تربيت كرده و ما مي بينيم كه از اثر اين اجتماع مقدس ميان مسلمانان بيشتر از تمام ملل و فرق اهل نطق و گفتار و سخنگويان بليغ و حائزين دانش و ادب و گويندگان نظم و نثر شيوا و ادبا و شعراي متبحر و بلندپايه و عاليمقام پيدا شده اين همه بزرگان اهل ادب و سخنوران بزرگ مشهور كه ما داريم اغلب بلكه نود درصد آنان در همين مكتب حسيني و دائرة المعارف ادبي ابيعبد الله الحسين عليه السلام درس خوانده و تعليم گرفته اند و تربيت شدگان اين مدرسه ي كمال و ريزه خوار خوان احسان اين ولي النعم بزرگ و با عظمت اند كه سفره نعمت بي حد و حساب او همه جا گسترده و عالميان از آن متمتع و كامياب مي شوند.

ايرانيان كه در ميان خود افتخاراتي را از اهل ادب و كمال به دست آورده و فضلا و دانشوراني به جامعه بشريت تحويل داده اند كه باعث فخريه و مباهات ايشان شده و شهرت سخنداني و گفتار و بيان آنان سراسر جهان را فراگرفته همگي از خوان نعمت


بيحد و حصر و از بركت وجود مقدس حضرت حسين عليه السلام و از اثر اكتساب و استفاضه از منابر و مجالس و محافل عزا و انجمن مصيبت اين بزرگوار و استفاده و اقتباس از آن بيانات دلنشين بوده و از بركات اولاد گرام و احفاد فخام حسين است كه باب علم بر روي مردم جهان مفتوح شده و از نور علم و دانش و كمالات فرزندان نه گانه حسين كه ائمه طاهرين و پيشوايان دين و آئين است كه تأسيس مدارس فضيلت و كمال در تمامي كشورهاي اسلامي نموده اند و ديگران از خوشه چيني آن خرمنهاي علوم و معرفت استفاضه كرده و پايه علم و دانش را به اين مرتبه و مقام رسانيده اند و حاصل و نتيجه اين اجتماع و زرئيه سازي يا روضه خواني حسيني چنين ثمره عجيب بزرگ را به عالميان داده و عموم را از بركت خود بهره ور و متمتع نموده و اين اجتماعات مذهبي يكي از بزرگترين مفاخر ملت اسلام در برابر ساير ممالك عالم است، اينك در سراسر گيتي مجامع و دستجات و احزاب سياسي و اجتماعاتي پي در پي تشكيل مي شود و روي اغراض خصوصي و مقاصد شخصي و امراض سياسي بند و بست هائي مي كنند و طالبان شهوات و حب جاه و مقام مردمي را به جانب خود خوانده، تبليغاتي پوچ و بي اساس براي پيشرفت مرام و منظور خود مي نمايند اما دوام آن سازمان و بقاي اين ايتلاف و اتحاد و عمر و دوره اين اجتماع فقط بسته و پيوسته به انجام مقاصد كساني است كه موجد و مسبب اين سازمان شده اند و به واسطه رسيدن به منظور خويش يا به علت برخورد به يك نوع عوارض و هدف سياسي به كلي تار و پود آن جمعيت و دستجات از هم گسيخته و بنا و بنيان اساسي آن به هم ريخته و پاشيده خواهد شد و ليكن احزاب حسيني و دستجات اجتماعي اين مظلوم كه هدف و غرض او لله و منظور مقدس او احياء دين الله بوده الي الابد باقي و پايدار مانده و در تمامي ايام و شهور و سنوات و اعوام الي يوم النشور اين اجتماع بهم پيوسته و اين ارتباط ديني و علاقه و عشق حسيني بين افراد بشر تا روز محشر پايدار و برقرار خواهد بود.

مصيبت حسيني نه تنها بعد از وقوع حادثه باعث جلب توجه و مورد علاقه مردم عالم شده و در اقامه آن بذل مساعي و صرف همت مي نمايند بلكه از دوره آدم تا زمان خاتم و هنگام ظهور وجود مقدس حسيني و حدوث اين مصيبت عظمي و فاجعه كبري خبر آن بسمع انبياي بزرگ از آدم و نوح و ابراهيم و يعقوب و موسي و يحيي و زكريا و ديگر پيمبران


معظم رسيده و از مقام حضرت رب العزة به آنان وقوع چنين حادثه عظيم گوش زد گرديده و هر يك به نوبت خود بر طبق اخبار و آثار سوگواري و تعزيه داري نموده اند و در مصيبت جناب سيدالشهدا گريه و بكاء نموده و براي عفو از تقصير يا نجات از بلايا و ابتلا بذيل جلال حسيني متوسل گرديده اند اين مصيبت عظمي نه تنها عالم شيعه و اسلام را مؤثر و متوجه دارد بلكه بيگانگان را نيز به اهميت خود متوجه نموده مسيو گيبن، مي گويد فاجعه كربال و مصيبتي كه به حسين بن علي رسيده بعد از قرون متمادي هنوز در كشورهاي جهان حس شفقت و همدردي خونسردترين و سخت دل ترين مردم را تحريك نموده و آن ها را منقلب مي كند و امروزه سوگواري و شيون و زاري كه شيعيان و علي و پيروان او و فرزندانش هر ساله در مراسم شهادت او برپا مي كنند به خوبي مي توان فهميد كه اين مصيبت تا چه اندازه دلخراش بوده.

با عقيده و ايمان به خداي يكتا و تصديق برسالت انبيا و فرستادگان خدا نبايد اين گونه مطالب را جزء اوهام و خرافات شمرد واين نكته نزد خداي عالميان كه عالم به آشكارا و نهان است پوشيده و پنهان نبوده كه دست جفاكار و خطا پيشه و ستم شعار بشر روزي چنين جنايت و جرائم مهم را مرتكب شده و چنين آثار شوم و لكه ننگين را در دامان عالم بشريت از خود بيادگار مي گذارد كه هيچگاه محو و زوال آن به مرور دهو رو گذشتن روزگارها ممكن نشود و ميان فرزندان آدم ابوالبشر عليه السلام يك چنين مردمي از خدا بيخبر و دور از آدميت و بركنار از عالم بشريت پيدا مي شود كه پيروي از دستور شيطان رجيم نموده براي هدم بنيان دين و بهمزدن رسوم و آئين چنين عمل ننگين و شرم آوري كه روح بشريت بر مرتكبين آن هميشه و بر دوام لعن و طعن و توبيخ و نفرين مي كند مرتكب گردند. عزاداري و سوگواري دوستان و علاقمندان حسين است كه بيگانگان را تحت تاثير در آورده و آن همه آثار حزن و ملال و جزع و بي تابي و جانبازي و فداكاري و صرف مال و بذل منال است كه به ديگران ثابت و مدلل و آشكارا و مبرهن مي سازد كه اهل ايمان و دين و پيروان مذهب اسلام تا چه اندازه بشعائر مذهبي و مراسم ديني خود احترام مي گذارند ودر راه بزرگان دين و پيشوايان خود بخصوص جناب سيدالشهدا تا چه درجه


اظهار جان نثاري و فداكاري و اخلاص شعاري دارند و هر چه را كه روزگار بر اين مصيبت بزرگ و ناگوار بيشتر بگذرد جوش و خروش و شور و آشوب عزاي حسيني در نظر دوستان و محبين او زيادتر گرديده و اين داغ بر آنان تازه مي شود، كدام عاشورائي است كه نسبت به عاشوراي گذشته بزرگتر و شورش و جوشش آن زيادتر نشده باشد؟ مگر نه اين است كه ما بديدگان خود مي بينيم ميليون ها نفوس اسلامي براي اقامت مراسم عزا سر از پا نشناخته و در اين روز بوضعي عجيب و حيرت آور خود را براي جان نثاري و فداكاري در راه حسين عليه السلام مهيا مي نمايند و اظهار حزن و ملال نموده ضجه و شيون مي كنند و بر سر و سينه خود مي زنند، آيا مرگ كدام عزيز آن ها در برابر ايشان چنين تأثيري دارد و كدام مصيبت است كه پس از حدوث آن به اندك فاصله اي دچار فراموشي و نسيان نشود و ليكن مصيبت امام مظلوم و شهادت آن بزرگوار از مصائبي است كه هيچگاه فراموش نخواهد شد بلكه روز به روز تازه تر شده و بر اهميت و احترام و حرمت آن افزوده مي شود و از اين شئون ملي و شعائر مذهبي تبعيت و تجليل بيشتر مي كنند، آيا كدام يك از بلاد اسلامي است كه اين مصيبت در آن اقامه نشود و كدام فرد مسلمان است كه خود را مسلمان و پيرو دين بداند و به اين سوگواري احترام ننموده و بدان اهميت ندهد و از آن تكريم و تجليل ننمايد و از صرف مال و جان در راه حسين با حسن عقيده و نيت پاك بركت و بقاي دودمان و سلامتي و سعادت دو جهان خود را نخواهد.