لشكر به هفت بخش تقسيم مي شد كه بر اساس قبيله اي صورت مي گرفت، علي رغم آنكه آنان در راه خدا مي جنگيدند ولي روح قبيله اي حاكم بوده وضعيف نگشته بود كه نظامهاي آن بدين گونه است:

يك هفتم (سبع) اوّل: كنانه و هم پيمانان آنان از حبشيها و ديگران و جديله كه از روزگار سعد، ياران مطيعي براي واليان قريشي بودند و با اخلاص نسبت به عمّال بني اميّه و واليان آنان، عمل كردند.

يك هفتم دوّم: قضاعه، غسان، بجيله، خثعم، كنده، حضرموت و ازد.

يك هفتم سوّم: مذحج، حمير، همدان و هم پيمانان آنان كه به دشمني با بني اميه و پشتيباني كامل از حضرت علي عليه السلام و فرزندانش شناخته شده بود.

يك هفتم چهارم: تميم و ديگر طوايف رباب و هم پيمانان آنان.

يك هفتم پنجم: اسد، غطفان، محارب، ضبيعه، تغلب و نمر.

يك هفتم ششم: اياد، عك، عبدالقيس، اهل هجر و حمراء.

يك هفتم هفتم: طي [1] .

اين هفت بخش، شامل دسته هاي قبيله اي از سپاه مي شدند كه اين نظام براي بسيج عمومي جهت جنگهايي كه در آن روزگار صورت گرفت و توزيع غنايم ميان آنها پس از بازگشت از جنگ، به كار گرفته شد، كوفه تا سال 50 هجري، بر اين تقسيم باقي ماند، اما زياد بن ابيه، حاكم عراق آن را تغيير و به صورت چهار بخشي قرارداد كه به شرح زير بوده است:

1 - اهل مدينه، عمرو بن حريث را بر آنها گماشت.

2 - تميم و همدان، خالد بن عرفطه، سركرده آنها بود.


3 - ربيعه بكر و كنده، قيس بن وليد بن عبد شمس، بر آنها بود.

4 - مذحج و اسد [2] كه ابوبردة بن ابوموسي، فرماندهي آنان را داشت.

علت اقدام زياد به اين تغيير اين بود كه كوفه را تماماً نظام حكومت خويش سازد؛ چنانچه كساني را كه براي رياست اين نظامها برگزيد، به وفاداري و اخلاص نسبت به دولت شناخته شده بودند، فرزند زياد از آنان براي سركوبي قيام مسلم، كمك گرفت. همچنانكه برخي از آنان، فرماندهي دسته هايي را كه آن ستمگر براي جنگ باامام حسين عليه السلام فرستاده بود، بر عهده گرفتند؛ چنانچه «عمرو بن حريث» و «خالد بن عرفطه» از جمله فرماندهان آن سپاه بودند.

رؤساي نظامهارا دولت تنها از ميان كساني انتخاب مي كرد كه داراي جايگاه اجتماعي و معروف به تندي، شجاعت و تجربه در جنگ بودند. [3] رؤساي بخشهاي چهارگانه تابع قدرت حكومت بودند و ارتباط حكومت بامردم نيز از طريق آنان صورت مي گرفت كه نظر به اهميت فراوان آنان در منطقه، امام حسين به آنها نامه نوشت و آنان را به ياري و حمايت خويش فراخواند [4] .