در كنار عنصر عربي كه در كوفه ساكن بود، «عنصر فارسي» نيز وجود


داشت كه «الحمراء [1] ؛ سرخ چهرگان» ناميده مي شدند. آنها از قوي ترين قبايل عربي جويا شدند، به آنها گفته شد كه آنان «تميم» هستند، پس با آنان هم پيمان گشتند [2] كه بزرگترين موج فارسياني كه پس از تأسيس كوفه، در آن ساكن شدند، مجموعه بزرگي از بقاياي سپاهيان ساساني بودند كه به سپاه عرب پيوستند و به جنگ در كنار آنها پرداختند و در تاريخ به نام «حمراء ديلم» معروف شدند، تعداد آنان - بنابه گفته مورخان - چهار هزار سرباز بود، فرمانده آنان، شخصي به نام «ديلم» بوده كه همراه وي به فرماندهي رستم، در قادسيه جنگيدند و هنگامي كه فارسيان شكست خوردند و رستم كشته شد، پيمان اماني با سعد بن ابي و قاص بستند و با وي شرط كردند در هر جاكه كه بخواهند ساكن شوند و با هر كه خواهند، هم پيمان گردند و براي آنها سهمي از بيت المال قرار دهد.

آنان با «زهرة بن حوبه تميمي»، يكي از فرماندهان فتح، هم پيمان شدند سعد، يك ميليون، براي آنان، جيره تعيين كرد، آنان مسلمان شدند و در فتح مدائن شركت داشتند همان گونه كه در فتح «جلولا» نيز مشاركت نمودند، سپس نقل مكان كردند و در كوفه اقامت گزيدند [3] .

اين عده از افراد مقيم، مجموعه بزرگي را در جامعه كوفه تشكيل دادند، «فلهوزن» مي گويد آنان بيش از نيمي از ساكنان كوفه بودند و تعدادشان روبه فزوني نهاد تا آنجا كه نسبت عربها در كوفه كمتر شد و در روزگار مأمون، چيرگي يافتند تا آنجا كه در آن دوره، زبان فارسي در صدر، قرارداشت [4] .


«جاحظ» مي گويد: «زبان فارسي، تأثير بزرگي در زبان كوفه داشته است» [5] .

به هر حال، فارسيان، عنصر مهمي را در كوفه تشكيل مي دادند و گروه مهاجر بزرگ مشخصي را در آن به وجود آوردند به طوري كه اهل كوفه مي گفتند: «از حمراء ديلم آمدم» [6] .

«بلاذري» مي گويد: «زياد، برخي از آنان را به شام و گروهي از آنان را به بصره كوچ داد» [7] اين گروه مهاجران، در بسياري از فتوحات اسلامي شركت داشتند و موج بلند را در سرنگوني حكومت اموي به وجود آوردند.