امام عليه السلام مكارم اخلاق و محاسن صفات را براي اهل بيت و يارانش ترسيم فرمود و آنان را دستور داد تا به آنها زيور يابند تا سرمشقي براي ديگران شوند. بعضي از آنها بدين شرح هستند:

1 - حضرت فرمود: «حلم، زينت است، وفاداري، مروّت، صله، نعمت و زياده طلبي، بي شرمي، شتاب، كم خردي، ناتواني است، غلوّ كردن، به ورطه افتادن و همنشيني با فرومايگان شرّ است و مجالست فاسقان شك آفرين مي باشد...» [1] .

2 - حضرت فرمود: «راستگويي، عزّت است، دروغگويي، ناتواني، راز، امانت است، همسايگي، خويشاوندي، ياري، صدقه است و كار، تجربه، اخلاق نيكو، عبادت، خاموشي، زينت، بخل، فقر، سخاوتمندي، ثروت و نرمخويي، خرداست...» [2] .

3 - حضرت فرمود: «اي مردم! هركس بخشش كند، سروري مي يابد و هركس بخل ورزد، فرومايه گردد و بخشنده ترين مردم كسي است كه ببخشد به آنكه از او انتظاري نداشته باشد...» [3] .

4 - حضرت فرمود: «هركس بخشش كند، سروري مي يابد، هركه بخل ورزد، فرومايه گردد، هركس در رساندن خير به برادرش تعجيل كند، فردا كه بر او وارد مي شود، آن را مي يابد...» [4] .


5 - حضرت فرمود: «بدانيد كه نيازهاي مردم نزد شما از نعمتهاي خداوند عزوجل برشماست پس از نعمتها بيزار نشويد كه به بلاها تبديل مي گردد...» [5] .

6 - امام عليه السلام مردي را ديد كه به طعامي دعوت شد و از اجابت خودداري نمود، پس به او فرمود: «برخيز كه در دعوت، معذرتي نباشد و اگر روزه دار نباشي، بخور و اگر روزه دار باشي، تبريك گو...» [6] .

7 - حضرت فرمود: «نيازمند، روي خودش را از درخواست تو گرامي نداشت، پس تو روي خودت را از رد كردن وي گرامي بدار...» [7] .

8 - آن حضرت عليه السلام پيوسته اين ابيات را بر زبان مي راند كه به حسن خلق و عدم سخت كوشي در طلب دنيا دعوت مي كنند و بعضي از راويان ادعا مي كنند كه ابيات ذيل از سروده هاي آن حضرت است:



لئن كانت الافعال يوماً لأهلها

كمالاً فحسن الخلق ابهي و اكمل



وان كانت الارزاق رزقاً مقدّراً

فقلة جهد المرء في الكسب اجمل



وان كانت الدنيا تعدّ نفيسة

فدار ثواب اللَّه اعلي و انبل



وان كانت الابدان للموت انشأت

فقتل امرء بالسيف في اللَّه افضل



وان كانت الاموال للترك جمعها

فما بال متروك به المرء يبخل [8] .



«اگر كارها روزي براي صاحبانشان كمال به حساب آيد، در آن صورت، حسن خلق بالاتر و كاملتراست».

«واگر روزيها مقدر باشند، پس تلاش كمتر شخص درراه به دست آوردن،


زيباتراست».

«واگر دنيا چيزي با ارزش شمرده شود، جهان ثواب پروردگار، بالاتر و برجسته تراست».

«واگر بدنها براي مرگ آفريده شده باشند، پس كشته شدن انسان با شمشير در راه خدا برتراست».

«واگر اموال براي گذاشتن و رفتن فراهم مي آيند، پس چرا انسان به چيزي كه فرو مي گذارد، بخل مي ورزد؟».

اين ابيات، علاقه امام به شهادت در راه خدا را مي رساند همان گونه كه از طبيعت كرم و سخاوتمندي آن حضرت، حكايت دارد.

9 - حضرت فرمود: «چيزي را كه توانايي نداري، برعهده مگير و درپي چيزي مباش كه به دست نمي آوري و چيزي را كه قادر نيستي، وعده مده و جز به مقداري كه سود مي جويي، انفاق مكن و از پاداش طلب مكن مگر به مقداري كه انجام داده باشي و شاد مباش جز به آنچه از طاعت خداوند به دست آورده اي و دريافت مكن جز آنچه خود را شايسته آن مي بيني...» [9] .

10 - آن حضرت به ابن عباس فرمود: «به آنچه مربوط به تو نيست، سخن مگوي كه من از گناه برتو مي ترسم و در آنچه مربوط به تو نيست سخن مگو تا اينكه جايي براي سخن بيابي، چه بسيار سخنگوياني كه به حق سخن گفتند و مورد انتقاد قرار گرفتند و نه با اشخاصي بردبار و نه با بي خردان جدال مكن كه بردبار، تو را منقلب مي سازد و بي خرد، تورا به رنج مي افكند و درباره برادر مؤمنت هرگاه از نزد تو برود، مگوي جز آنچه دوست داري كه درباره تو بگويد


هرگاه از نزد وي بروي و عمل كن عمل شخصي كه مي داند در برابر گناهان، مجازات مي شود و در برابر نيكي، پاداش مي بيند...» [10] .

اين كلمات طلايي، بعضي از مطالبي است كه از آن حضرت در مكارم اخلاق و محاسن صفات روايت شده است كه انسان به وسيله آنها روش سليم و رفتار نيكو و سلامت دنيا و آخرت را به دست مي آورد.