اكنون مي پردازيم به ادامه ي بحث و ذكر علل قيام و نهضت مقدس امام (ع)، و از اينكه اين بحث طولاني شد پوزش مي طلبيم.

خلاصه ي بحث آن بود كه نخستين انگيزه و مهمترين علت قيام مقدس امام (ع) همان احساس مسئوليت ديني و قيام به يك وظيفه ي اسلامي و الهي بود. با اينكه امام (ع) از سرنوشت اين قيام تاريخي و مقدس آگاه بود و به خاطر توطئه ها و دسيسه ها و سياست بازيها و قدرت نظامي دشمن، و ضعف و سستي و نفاق عموم آنهايي كه دم از ياري و كمك به آن حضرت را مي زنند، و همچنين از روي خبرهاي غيبي كه از آينده اين حركت شنيده بود مي دانست كه سرانجام آن، چيزي جز شهادت خود و ياران و اسارت زنان و فرزندان نيست. اما اين آگاهي و خبرها نمي توانست جلوي اين حركت مقدس را بگيرد و چنانچه در كلمات آن حضرت و ديگر روايات خوانديد سبب سكوت يا بيعت آن حضرت با حكومت مرد فاسقي چون يزيد گردد. به گفته ي استاد و رهبر بزرگوار ما در پيامي كه براي طلاب و روحانيون مرقوم فرمودند: «تأخير در رسيدن به همه ي اهداف دليل نمي شود كه ما از اصول خود عدول كنيم، همه ي ما مأمور به اداء تكليف و وظيفه ايم نه مأمور به نتيجه؛ اگر همه ي انبياء و معصومين (ع) در زمان و مكان خود مكلف به نتيجه بودند هرگز نمي بايست از فضاي بيشتر از توانايي عمل خود فراتر بروند و سخن بگويند و از اهداف كلي و بلند مدتي كه هرگز در حيات ظاهري آنان جامه ي عمل نپوشيده است ذكري به ميان آورند.»


اينك گفتار چند تن از نويسندگان معاصر را نيز كه شاهدي بر اين گفتار است نقل مي كنيم.