چنانكه در بخش نخست گفتيم مردم قبل از بعثت به خاطر عداوت و كينه نسبت به يكديگر، و حرص و طمع به مال و ثروت، حقوق يكديگر را رعايت نمي كردند، و ظلم و ستم را قبيح نمي شمردند. اسلام با از بين بردن ريشه هاي ظلم، زمينه را براي تحقق عدالت در جامعه مهيا ساخت. آيات و روايات فراواني در مدح و ستايش عدالت و مذمت ظلم و ستم وارد شده كه برخي از آنها را متذكر مي شويم. از ديدگاه قرآن كريم براي رسيدن انسان ها به كمالات معنوي، عدالت اجتماعي از مقدمات لازم به حساب مي آيد لذا برقراري قسط و عدل از اهداف بعثت انبياء شمرده شده است:«لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط» [1] .


همانا ما پيغمبران خود را با ادله و معجزات (به سوي خلق) فرستاديم و كتاب و ميزان به ايشان داديم تا مردم به راستي و عدل گرايش پيدا كنند. و براي تحقق اين هدف مؤمنين را به عدل و قسط فرمان داد:«يا ايها الذين آمنوا كونوا قوامين بالقسط» [2] اي اهل ايمان برپا كننده ي عدالت باشيد. و به مؤمنين سفارش كرد كه حتي عداوت ديگران نبايد آنها را از مسير حق و عدالت خارج كند:«و لا يجرمنكم شنئان قوم علي الا تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوي» [3] ؛ البته شما را نبايد عداوت گروهي بر آن دارد كه از طريق عدل بيرون رويد. عدالت داشته باشيد كه عدل به تقوا نزديك تر است. استاد مطهري قدس سره مي نويسد:«اسلام كه طرز تفكرها را عوض كرد به اين معني است كه ارزش ها را بالا و پايين آورد، ارزش هاي كه در حد صفر بود - مانند تقوا - در درجه اعلي قرار داد... و ارزش هاي خيلي بالا را از قبيل خون و نژاد و غير آن را پايين آورد... عدالت يكي از مسائلي است كه به وسيله اسلام حيات و زندگي را از سر گرفت و ارزش فوق العاده يافت.» [4] .

علي عليه السلام در پاسخ كسي كه پرسيد:«آيا عدالت شريف تر است يا بخشندگي؟!» فرمود: عدل از ديدگاه اجتماعي بالاتر است. زيرا عدل جريان ها را در مجراي طبيعي خود قرار مي دهد اما جود و بخشش جريان ها را از مجراي طبيعي خود خارج مي سازد. همچنين عدالت قانوني است عام و مدير و مدبري است كلي و شامل، كه همه اجتماع را دربر مي گيرد و بزرگ راهي است كه همه بايد از آن بروند. اما جود و بخشش يك حالت استثنايي و غير كلي است. [5] .

از ديدگاه اسلام تعادل اجتماع و آرامش روح آن به عدالت


وابسته است. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله با الهام از وحي الهي ريشه هاي ظلم و ستم را سوزاند و تا حد زيادي عدالت و حق مداري را بين مردم گسترش داد. و زمينه تكامل و ارتقاي معنوي مسلمانان را فراهم ساخت.