براي اينكه زمينه ها و عوامل نهضت امام حسين (ع) را بهتر بشناسيم و بيشتر به عظمت و شكوه قيام آن حضرت پي ببريم و آگاه شويم كه اسلام به طور جدي در ورطه نابودي بوده و حضرت آن را نجات داده است و اگر نبود، نهضت و احياگري امام (ع)، امروز از اسلام جز نامي بي محتوا چيز ديگري باقي نبود، به ناچار بايد تاريخ اسلام را از آغاز تا عصر امام (ع) مختصرا مرور كنيم.

تاريكترين و تيره ترين دوران زندگي بشريت عموما و ساكنان جزيره العرب و حجاز خصوصا دوران جاهليت و قبل از اسلام بود. جهل و ناداني، ظلمت و تيرگي، بت پرستي و باده گساري، زنا و قمار، زنده به گور كردن دختران و بهره كشي از بي پناهان و... از امور شايع و رايج آن دوران بود. مردم مكه را طايفه قريش تشكيل مي داد و تيره مهم و سرشناس آن بني هاشم و بني اميه بودند. قرآن درباره ي مردم جزيره العرب مي گويد: در ورطه هلاكت و اضمحلال قرار گرفته، در حال نابود شدن بودند «و كنتم علي شفا حفرة من النار فانقذكم منها». [1] آنگاه خداوند رحمان، شخصيتي برجسته، پرهيزگار و امين را از بين خود آنان از تيره هاشميان به پيامبري برگزيد و براي راهمايي و نجات انسانها بويژه مردم جزيره العرب فرستاد. قريش به سركردگي امويان بنابر علل گوناگوني از جمله در تضاد بودن منافع و عيش و نوششان با دين اسلام و نيز حسادت نسبت به هاشميان، سخن پيامبر را تصديق نكرده، بر عكس به شكنجه و آزار تازه مسلمانان و سرانجام شخص رسول خدا (ص) پرداختند تا اينكه عده زيادي از مسلمانان به ناچار به كشور حبشه هجرت كردند. چون كار پيامبر (ص) كم كم رونق مي گرفت و رفته رفته به تعداد مسلمانان افزوده مي شد، لذا قريش تصميم گرفتند شبانه به مركز وحي هجوم برده، سفير الهي را بكشند! پيامبر (ص) به فرمان خدا از مكه به مدينه هجرت كرد و در آنجا با كمك مردم مدينه به تثبيت و گسترش اسلام پرداخت.