قرآن كريم به روشني بيان كرده است: از روزي كه خدا آسمان ها و زمين را پديد آورد (زمان تحقق يافت) خداوند متعال در كتاب خود (لوح محفوظ) تعداد ماه ها را، دوازده عدد قرار داده است و از ميان آنها، چهار ماه را حرام كرده است. [1] .

از ميان اين كه ماه هاي حرام، تنها در سال قمري وجود دارند، دانسته مي شود كه تاريخ قمري از آغاز آفرينش هستي شكل گرفت و در نزد پروردگار متعال، ملاك و معيار تاريخ بشر قرار گرفت.

اما از اين كه اين تاريخ، از زماني در ميان مردم و در عصر كدام يك از پيامبران الهي مرسوم و معمول شده است، اطلاع دقيقي در دست نيست.

برخي از تاريخ نگاران، استقرار كشتي حضرت نوح عليه السلام در كوه جدي را مبدا تاريخ قمري دانسته اند.

در تاريخ يعقوبي آمده است: استقرار كشتي نوح عليه السلام در كوه جدي در ماه محرم واقع گرديد. به همين جهت محرم، اول سال شناخته شد. [2]

هم چنين در تاريخ طبري گفته شد: استقرار كشتي نوح، در دهم محرم (عاشورا) واقع گرديد. [3] .

علاوه بر مورخان اهل سنت، برخي از مورخان شيعه نيز استقرار كشتي نوح عليه السلام را در دهم محرم (عاشورا) دانسته و حوادث مهم ديگري نيز براي اين روز بيان كرده اند.

برخي از آن حوادث عبارتند از: پذيرش توبه حضرت آدم عليه السلام و همسرش حضرت حوا از سوي پروردگار متعال، [4] ميلاد حضرت عيسي بن مريم عليه السلام [5] و نجات بني اسرائيل و حضرت موسي عليه السلام از ستم هاي فرعونيان و...

به همين جهت روايات فراواني از طريق شيعه و اهل سنت درباره عبادت اين ماه، به ويژه روزه گرفتن وارد شده است.

ولي با تتبع و برسي بيشتر در منابع تاريخي و روايي، صحت گفتار مزبور، از جمله اين كه استقرار كشتي نوح عليه السلام و يا حوادث ديگر مربوط به پيامبران الهي عليه السلام، در شب عاشورا و يا ماه محرم واقع شده باشند، مورد ترديد قرار مي گيرد و اين شبهه در اذهان پژوهشگران به وجود مي آيد كه بني اميه و بني عباس در سال هاي سيطره خود بر مسلمانان، براي تحت الشعاع قرار دادن شهادت امام حسين عليه السلام و به فراموشي سپردن قيام خونين كربلا، به نقل اين گونه حوادث و ترويج آن ها اقدام كرده و با رشوه و تطميع و يا تهديد راويان و مورخان، اين گونه مطالب را در منابع اسلامي وارد كردند.

گواه بر اين مطلب روايات چندي است كه در اين باب وارد شده اند كه به عنوان نمونه، برخي از آن ها را در اين جا بيان مي كنيم:

1 - معلي بن خنيس (خدمتكار و كارپرداز امام جعفر صادق عليه السلام) از امام صادق عليه السلام روايت كرده است كه كشتي نوح در «نوروز»(نخستين روز بهار) بر كوه جدي استقرار يافت. [6] .

2 - حديث ديگري از معلي بن خنيس، از امام صادق عليه السلام روايت شده است و گفتار فوق را تاييد مي كند و درباره (نوروز) به تفصيل سخن گفته است. [7] .

3 - ابن عباس روايت كرده است كه دو برادر يهودي به نزد حضرت علي عليه السلام رسيده و از آن حضرت درباره عددهايي كه در تورات و انجيل آمده است و قرآن كريم نيز به آن ها اشاره نموده است، پرسش ‍ نمودند.

آن حضرت در پاسخ آنها فرمود: اما يك، همانا خداي سبحان است كه يكي است و شريكي براي وي متصور نيست. اما دو، همانا آدم و حوا هستند كه نخستين دوتايي عالم بشريت اند. آن حضرت، به همين نحو اعداد را تفسير كرد تا رسيد به عدد بيست، در اين باره فرمود: اما بيست همانا بيستم ماه رمضان است كه خداوند متعال، زبور را بر داوود عليه السلام نازل كرد؛ اما بيست و يك، همانا خداوند متعال در اين روز، آهن را براي داوود عليه السلام نرم و لين قرار داد؛ اما بيست و دو، همانا در بيست و دوم اين ماه كشتي نوح بر كره جدي بر زمين نشست. [8] .

اين حديث، طولاني است و ما تنها به محل شاهد موضوع مورد بحث، اشاره كرديم و از آن استفاده مي شود كه استقرار كشتي نوح عليه السلام بر روي زمين، در روز 22 رمضان بوده است، نه ماه محرم.

4 - ميثم تمار كه از خواص ياران اميرمؤمنان عليه السلام و از حواريان آن حضرت محسوب مي گردد و از آن حضرت به اندازه استعداد خود، دانش و معرفت فرا گرفت و بر رازهاي نهان و اخبار غيبي، اطلاع داشت، [9] در اين باره سخن تازه اي دارد.

وي، در حالي كه چند هفته پيش از شهادت امام حسين عليه السلام در كربلا، به دست دژخيمان عبيدالله بن زياد در كوفه، اعدام شده بود، شهادت امام حسين عليه السلام را در روز عاشورا پيش بيني و پيش گويي كرد، وي در اين باره گفت:

به زودي، اين امت، فرزند پيامبرشان را در دهم محرم (روز عاشورا) به شهادت مي رسانند و دشمنان خدا اين روز را روز بركت و مبارك مي نامند. اين خبر همان چيزي است كه در علم الهي است و مولايم اميرمؤمنان عليه السلام مرا به آن آگاه فرموده است.

آن حضرت به من خبر داد كه هر موجودي براي مظلوميت و شهادت امام حسين عليه السلام مي گريد. حتي حيوانات وحشي بيابان ها و جنگل ها، ماهي هاي درياها و پرندگان آسمان ها؛ هم چنين خورشيد، ماه، ستارگان، آسمان و زمين و مؤمنان انس و جن و تمام فرشتگان خدا در آسمان ها و زمين ها، و رضوان و مالك و حاملان عرش الهي بر او مي گريند و از آسمان، خون و خاكستر مي بارد.

آن گاه فرمود: لعنت خدا بر قاتلان حسين عليه السلام واجب خواهد شد،

همانطوري كه بر مشركان، مسيحيان، يهوديان و گبريان واجب گرديده است.

سپس راوي از ميثم تمار پرسيد: اي ميثم! در حالي كه حسين بن علي عليه السلام در چنين روزي به شهادت مي رسد. پس چگونه مردم، اين روز (عاشورا) را روز مبارك و بركت مي نامند؟

در اين هنگام، ميثم گريه كرد و اشك چشمانش از گونه هايش، سرازير شد و گفت: آنان به خاطر حديثي كه جعلي و بي پايه است، پنداشته اند كه در اين روز، خداي سبحان، توبه آدم عليه السلام را پذيرفت، در حالي كه توبه آدم عليه السلام در ماه ذي حجه پذيرفته شد؛ آنان گمان كرده اند كه در اين روز، خداوند سبحان، توبه داوود عليه السلام را پذيرفت در حالي كه پذيرش توبه داوود در ماه ذي حجه بوده است؛ هم چنين آنان خيال كرده اند كه در اين روز خداوند متعال، يونس عليه السلام را از شكم ماهي بيرون انداخت، در حالي كه وي در ذي حجه، از شكم ماهي بيرون انداخته شد؛ آنان پنداشته اند كه كشتي نوح عليه السلام در اين روز، بر كوه جدي استقرار يافت، در حالي كه اين كشتي در هيجدهم ذي حجه بر زمين نشست؛ آنان مي گويند كه در چنين روزي، خداوند متعال دريا را براي قوم بني اسرائيل شكافت و آنان را به همراه موسي عليه السلام از دريا عبور داد و از دست فرعونيان رهايي بخشيد، در حالي كه اين حادثه در ماه ربيع الاول، واقع گرديده است.

آن گاه ميثم به راوي گفت: بدان كه در روز قيامت، حسين بن علي عليه السلام، سرور شهيدان است و براي ياران او درجه اي بالاتر از ساير شهيدان است. و اما تو، هر گاه خورشيد را سرخ فام ديدي كه گويا خون آلود است، بدان در آن روز، حسين بن علي عليه السلام را به شهادت رسانيده اند!

راوي گفت: پس از مدتي، يك روز خورشيد را بر هاله اي پوشيده از سرخي ديدم، دانستم كه در اين روز، مولايم حسين بن علي عليه السلام به شهادت رسيد و پيش گويي ميثم تمار، محقق شد، در آن هنگام بي اختيار فريادي كشيده و به شدت گريستم. [10] .

بدين گونه، ميثم تمار شهادت امام حسين عليه السلام را پيش بيني و پيش ‍ گويي كرده بود و گفتارش به موقع تحقق يافت. از صدق و راستي اين خبر، به راحتي مي توان راستي خبر ميثم درباره پيامبران الهي عليه السلام را به دست آورد و اخبار مربوط به رويدادهايي را كه ادعا شده اند در روز عاشورا به وقوع پيوسته اند، مورد ترديد و يا از اساس مردود دانست.

به هر حال اين احتمال قوي تر و منطقي تر به نظر مي آيد كه گفته شود، آغاز تاريخ قمري در شبه جزيره عربستان، از زمان حضرت ابراهيم عليه السلام و فرزندش حضرت اسماعيل عليه السلام رايج گرديده است.

زيرا پس از آن كه حضرت ابراهيم عليه السلام، همسرش هاجر و كودك نوزادش اسماعيل عليه السلام را به سرزمين خشك و غير معمور مكه منتقل كرد و چشمه زمزم با معجزه اسماعيل عليه السلام به وجود آمد، به تدريج مكه رو به آباداني گذاشت و پس از چند سال، تبديل به شهري در جزيرة العرب گرديد.

حضرت ابراهيم عليه السلام چند بار از فلسطين، به ديدن فرزندش ‍ اسماعيل عليه السلام به مكه آمد و در يكي از اين مسافرت ها، مأموريت يافت كه به اتفاق فرزندش اسماعيل، خانه خدا را كه با طوفان نوح، از بين رفته بود، تجديد بنا نمايد.

آن دو با تلاش هاي خود، بار ديگر خانه خدا را برپا كرده و آن را محل زيارت و عبادت موحدان و مؤمنان قرار دادند.

از آن زمان، زيارت خانه خدا و انجام سالانه مراسم حج در ميان مردم، به ويژه نسل حضرت اسماعيل قرار دادند.

از آن زمان، زيارت خانه خدا و انجام سالانه مراسم حج در ميان مردم، به ويژه نسل حضرت اسماعيل عليه السلام متداول گرديد.

بدين جهت، تاريخ قمري و ماه هاي قمري، به خصوص ماه هاي ويژه حج، شكل گرفت و در ميان مردم، رايج گرديد.