مراد از انحراف عمومي اينست كه به مرور زمان، عموم امت اسلامي از هر قشر و طبقه، از علما و حكمرانان و سوداگران و پيشه وران و هنرمندان و صنعتگران و


فيلسوفان و مورخان، در جوي از حاكميت مستبد و نظامي گرايانه، يا مجبور به تقيه بودند و يا همرنگ حكومت مي شدند و يا اگر مي خواستند از پذيرش حاكميت هاي مستبد سرباز زنند مواجه با زور و قهر و حبس و شكنجه و اعدام مي شدند و اين خود، دامنه انحراف را در جامعه هر چه بازتر و گسترده تر مي كرد.