شرح زندگي شخصي بزرگان و اطلاع بر تاريخ تولد و وفات و وضع زندگي مالي و تعداد فرزندان و خواهران و برادران و امثال آن كه «بيوگرافي» ناميده مي شود، هر چند از نظر آموزشي چندان واجد اهميت بنظر نرسد؛ اما در مورد افراد تاريخي، هركس ميل دارد بر اين خصوصيات نيز وقوف يابد و از آن درس گيرد؛ از اين رو، در فصل حاضر، بطور اجمال بيوگرافي امام را از نظر مي گذرانيم:

وي در سال 4 هجري چشم به جهان گشود و دوران كودكي را به سرپرستي پيغمبر صلي الله عليه و آله، علي و فاطمه، سپري كرد. در سال 11 هجري كه وي هفت سال داشت، پيغمبر صلي الله عليه و آله از جهان چشم فروبست و در همين سال پس از مدت كوتاهي، مادرش فاطمه عليهاالسلام نيز از دنيا رفت.

پس از پيغمبر صلي الله عليه و آله، 30 سال را با پدر گذراند و پس از شهادت پدرش، 10 سال با برادر بزرگش، امام حسن عليه السلام، همكاري نزديك داشت و 10 سال پس از مرگ برادر به درجه ي شهادت رسيد.


امام عليه السلام در سال 30 در جنگ «طبرستان» شركت كرد و در سال 34 كه پدرش به خلافت رسيد، با وي به كوفه رفت و در جنگ هاي جمل، صفين و نهروان با پدر بود. پس از شهادت امام علي عليه السلام و ماجراي صلح امام حسن عليه السلام، با برادرش به مدينه بازگشت. پس از مرگ برادر، 10 سال به صورت شاخص ترين فرد مخالف حكومت درآمد. او در سال 49 در جنگ قسطنطنيه و جبهه هاي جنگ آفريقا شركت كرد.

امام حسين عليه السلام پس از مرگ معاويه و خلافت يزيد، مجبور شد مدينه را ترك گويد و به مكه آيد؛ ولي در مكه نيز نتوانست بماند و طبق دعوت قبلي، راه كوفه را پيش گرفت و به كوفه نرسيده در سرزميني به نام كربلا محاصره شد و به شهادت رسيد. وي به هنگام شهادت، 57 سال داشت؛ بدين ترتيب وي بيشتر عمر خود را در مدينه گذراند و تنها در مدت خلافت حضرت علي عليه السلام و چندي بعد از آن در كوفه بود.

امام به نقل مفيد، 10 برادر داشت به اسامي: حسن عليه السلام كه تنها برادر بزرگتر او بود، محمد حنيفه، عمر، عباس، جعفر، عثمان، يحيي، عبدالله اكبر، محمد اصغر، عبدالله و 16 خواهر داشت به اسامي؛ زينب، ام كلثوم، رقيه، ام الحسن، رمله، نفيسه، زينب صغري، رقيه، ام هاني، ام الكرام، جمانه، امامه، ام سلمه، ميمونه، خديجه، فاطمه، وي 4 زن گرفت و 6 فرزند داشت. سه زن او به نام هاي، رباب دختر امرءالقيس، شهربانو دختر يزدگرد، ليلي دخترزاده ي ابوسقيان ثبت شده و يك زن ديگرش گمنام است (به نقل محدث قمي).

فرزندان ذكور او به نام هاي: علي اكبر (زين العابدين)، علي اصغر، عبدالله، جعفر، ناميده مي شوند. دو دختر به نام هاي فاطمه و سكينه داشت. جعفر در زمان پدر مرد و علي اصغر و عبدالله در كربلا شهيد شدند و تنها امام زين العابدين باقي ماند. فاطمه در زمان امام، زن حسن مثني شد و سكينه به ازدواج مصعب بن زبير درآمد و پس از مرگ او به ازدواج مرد ديگري درآمد، وي زني اديب و شاعر و مشخص و متمكن بود.

امام در مدينه، در منزل معروف «دار فاطمه» واقع در شمال منزل عايشه


(روضه منوره رسول اكرم صلي الله عليه و آله) كه به مسجد النبي نيز راه داشت، سكونت داشت. وي در همين منزل متولد شده و با پدر و مادر در همين جا زندگي مي كرد. امام، پس از بازگشت از كوفه نيز در همين منزل سكني گزيد. منزل مزبور در زمان «وليد» كه «عمر بن عبد» استاندار مدينه بود جزء مسجد شد. وي در مدت اقامت در كوفه، در همان منزلي كه امام علي عليه السلام سكونت داشت، زندگي مي كرد؛ اين منزل، همان است كه اينك آثار آن در پشت مسجد كوفه محفوظ است. [1] .

امام عليه السلام، در مكه هميشه در محله ي قريش در خانه اي به نام «شعب علي» منزل مي كرد و در آخرين سفر نيز همان جا وارد شد... بايد متذكر بود كه در اكثر جزئيات مربوط به زندگي خصوصي امام، از قبيل سال تولد و عدد اولاد و امثال آن اختلاف است و براي ما در اين نوشته يك اطلاع اجمالي كافي است.

عطاياي فراوان امام و آنچه از وضع زندگي حضرت در تواريخ مسطور است، حاكي از آن است كه وي مردي صاحب مكنت بوده و وضع مالي آبرومندي داشته است. خوب است بدانيم درآمد سرشار او از چه راهي بوده است. مي دانيم كه امام علي عليه السلام براي فرزندانش چيزي باقي نگذارد؛ ولي وي املاك و نخلستان هايي داشت كه در زمان حيات خود وقف كرده بود. علي عليه السلام، وقتي به شهادت رسيد هفتصد يا هشتصد درهم پس انداز داشت، در حالي كه درآمد ساليانه ي املاك و نخلستان هاي او هشتاد هزار دينار بود، و مي فرمود: همه ي قريش را بي نياز مي كند. توليت اين املاك، پس از علي عليه السلام به ترتيب به حسنين عليهماالسلام رسيد. و من جمله، وي دو مزرعه ي بزرگ به نام هاي «عين ابي نيزر» «بغيغبه» داشت كه وقف بر فقراي مدينه بودند.

غير از اينها، با مراجعه ي به سوابق امر، ملاحظه مي كنيم كه حضرت رسول صلي الله عليه و آله پس از تسلط بر سرزمين هاي يهوديان بني نضير، سهم خودش را وقف بر بينوايان كرد.


اين املاك پس از رسول الله صلي الله عليه و آله به علي عليه السلام و پس از او به حسنين عليه السلام واگذار شد. در زمان امام حسين عليه السلام به اضافه ي موقوفات فدك و موقوفات امام حسن عليه السلام، در آمد موقوفات علوي يك ميليون دينار بود. مي دانيم كه ائمه اطهار عليه السلام به زراعت و فلاحت مي پرداختند و امام حسين عليه السلام نيز بدين ترتيب از راه زراعت و آباد كردن نخلستان ها درآمد داشت.

علاوه بر درآمدهاي فوق از طرف مسلمين عراق و ساير نقاط شيعه نشين براي امام حسين عليه السلام پول و مال فراوان مي آوردند. به نظر مي رسد كه اين پول ها و اموال علاوه بر هدايا و تحف، به عنوان سهم امام نيز بوده است. امام عليه السلام زمين هايي داشت كه از بابت آن، ماليات مي پرداخت. و من جمله در «حره» نزديك مدينه، مالك زميني بود.

مقررري او از بيت المال نيز جزو درآمدهاي ثابت او بود، اين مقرري، ساليانه بالغ بر يك ميليون درهم بود.

با توجه به ارقام بزرگ بالا، ملاحظه مي شود كه امام از نظر وضع مالي، كاملا بي نياز و متمكن بوده است. در مورد موقوفات بايد دانست كه بسياري از موقوفات، وقف خاص خاندان علوي بود و از ديگر موقوفات هم حقي از بابت توليت آن به امام مي رسيد.