اسماء بن خارجه فزاري
او از سران كوفه و بزرگ قوم خويش بود [1] و به درخواست زياد بن ابيه، همچون برخي از اشراف عرب، بر ضد حجر بن عدي گواهي داد [2] و معاويه به اين بهانه، حجر را شهيد كرد. [3] .
او با سعايت نسبت به كميل بن زياد، زمينه ي شهادت او را توسط حجاج فراهم آورد. [4] .
اسماء به دستور عبيدالله بن زياد همراه محمد بن اشعث براي احضار هاني بن عروة اقدام كرد و او را به دارالاماره آورد [5] پسر خارجه، همچنين در كشتن مسلم به عقيل تلاش كرد. [6] .
اسماء، حسن مثني را از ميان اسراي اهل بيت بيرون آورد؛ و چون مادرش از قبيله فزاريه بود [7] چون مختار قيام كرد، خانه اش را ويران ساخت [8] و اسماء نيز فرار كرد و در سال 66 يا 82 مرد. [9] .
پاورقي
[1] زرکلي، الاعلام، ج 1، ص 305.
[2] حجر، يکي از مدافعان سرسخت اميرمؤمنان عليهالسلام بود و در مقابل بيحرمتي و جسارتهاي بنياميه نسبت به امام ايستاد. زياد بن ابيه که حاکم مدينه بود، حجر را دستگير کرد و او و يارانش را به زنجير کشيد و به شام فرستاد. او در نامهاش به معاويه، حر را رأس طاغوتهاي طرفدار ابوتراب، علي عليهالسلام دانسته که معاويه را قبول ندارد و در نامه، شهادت برخي از بزرگان شهر را نيز براي معاويه يادآور شد. (ابوالفرج اصفهاني، الاغاني، ج 17، ص 153).
[3] تاريخ الامم و الملوک، ج 3، ص 226.
[4] همان، ج 4، ص 404.
[5] وقعة الطف، ص 116.
[6] ابن نما، ذوب النضار، ص 124.
[7] ارشاد، ج 2، ص 25.
[8] ذوب النضار، ص 124؛ خوارزمي، مقتل الحسين عليهالسلام، ج 2، ص 224.
[9] ابن خياط، تاريخ خليفه، ص 202؛ ابن شاکر الکتبي، فوات الوفيات، ج 1، ص 202.