ابن قتيبة در معارف گويد [1] : (و اما ام كلثوم الكبري و هي بنت


فاطمة فكانت عند عمر بن الخطاب و ولدت له ولدا قد ذكرنا هم فلما قتل عمر تزوجها محمد بن جعفر بن ابي طالب فمات عنها ثم تزوجها عون بن جعفر بن ابي طالب فماتت عنده).... قول ابن قتيبة كه ام كلثوم نزد عون بن جعفر وفات يافته با آنچه در الدرالمنثور نقل كرده تناقض آشكار دارد چنانچه با قول خود ابن قتيبة كه گفته: محمد و عون در فتح شوشتر شهيد شده اند منافات دارد و نقل كلامش مي آيد ان شاءالله تعالي و ابن سعد نيز در طبقات نقل و تصريح كرده كه: امام حسن عليه السلام در نماز بر جنازه ي ام كلثوم حاضر بوده علاوه بر خبر عمار رحمه الله كه با نقليات الدرالمنثور توافق ندارد.

و از كلمات علامه ي مامقاني (ره) در تنقيح المقال نيز ظاهر مي شود


ام كلثومي كه در كربلاء حاضر بوده همان بانوي عصمت است كه از صديقه ي طاهرة عليهاالسلام متولد شده ولي معلوم است كه با نقلهاي ديگر سازش ندارد.

و از اشعاري كه پس از مراجعت اسراء به مدينة در موقع ورود اسراء خاندان رسالت ام كلثوم مي خوانده چنانچه در بعض كتب مقاتل نقل كرده اند:



مدينة جدنا لا تقبلينا

فبالحسرات و الاحزان جئنا



تا آخر آن اشعار كه در منتخب وتظلم الزهراء نقل شده و ام كثلوم از رسول الله صلي الله عليه و آله (جد) تعبير آورده استفاه مي شود كه ام كلثوم بنت بتول زهراء عليهاالسلام است و در ابيات ديگر آن اشعار نيز همان تعبير را آورده ولي معلوم نيست آن اشعار از خود ام كلثوم است بلكه زبان حال است كه از لسان آن بانوي عصمت گفته شده و علاوه شايد مراد از ام كلثوم زينب كبري عليهاالسلام باشد و در بعض ابيات آن از امام حسن (ع) (عم) تعبير آورده كه با ام كلثوم خواهر امام (ع) مطابقت ندارد چنانچه گفته:



و قل يا عم يا حسن الزكي

عيال اخيك اضحوا ضا يعينا



أيا عماه ان اخاك اضحي

بعيدا عنك بالرمضا رهينا



رجوع شود به «الدمعة الساكبة» ص 390. والله العالم. علامه شيخ جعفر نقدي رحمه الله در كتاب (زينب الكبري) بعد از نقل بيت


اول در پاورقي فرموده: هذا البيت من قصيدة يغلب علي الظن ان اكثرها او كلها ليس من نظمها بل من نظم غيرها من المتأخرين فلاحظه ص 160 ط نجف. كلام متين و صحيح است.

و در قاموس الرجال گفته: و في نسب قريش مصعب الزبيري تزوجها بعد عمر عون بن جعفر فمات عنها و تزوجها عبدالله بن جعفر فمات عنها. ج 10 ص 406 ترجمه ي ام كلثوم.

اولا: اگر اين عبارت در كتاب نسب قريش وجود داشته باشد با قول ابن قتيبة كه نقلش گذشت «ثم تزوجها عون بن جعفر فماتت عنده» درست نيامده و تباين كلي دارد و همچنين با قول ابن سعد در طبقات و گذشت: «فهلكت عنده» يعني ام كلثوم در حباله ي نكاح عبدالله جعفر بود وفات يافت.

و در ثاني: جملات مذكوره را كه قاموس الرجال نقل كرده در كتاب نسب قريش زبيري كه (دار المعارف للطباعة و النشر) انتشار داده و در قاهره 23 مارس 1951. باريس 25 يونيه 1953- ا. ل. ب- بر آن مقدمه نوشته وجود ندارد يعني پيدا نكردم و بر عهده ي خواننده ي عزيز است كه باز به كتاب نسب قريش مراجعه نمايد.

و صاحب قاموس الرجال گويد: كه اخبار ما در تزويج عمر ام كلثوم را متواتر است و زرارة نقل كرده كه حضرت صادق عليه السلام فرمود كه تزويج عمر از روي غصب شده است- ج 10 ص 406.

ادعاء تواتر اخبار در موضوع نامبرده بي وجه است زيرا دو خبر


كليني و شيخ رحمهما الله تعالي نقل كرده اند چنانچه در باب (32) از ابواب عده ي وسائل الشيعة است.

و دو خبر ديگر در كافي در كتاب نكاح از زرارة و هشام بن سالم است و روايت عمار ياسر در وسائل الشيعة باب (32) از ابواب صلاة جنائز است.

تواتر با چهار پنج روايت محقق نمي شود بلي مي توان ادعاء كرد كه اخبار در حد استفاضة است علاوه بر رواياتي كه يك مطلب سري را در موضوع تزويج مزبور مي رساند و با آن اخبار مستفيضه منافات ندارد و اين كه امام عليه السلام فرموده: اين موضوعي است كه از ما غصب شده صحيح است ولي قضيه معلق است يعني هرگاه موضوع تزويج مزبور صحت داشته باشد از ما غصب شده است چنانچه علامه ي مجلسي قدس سره فرموده: المعني: غصبناه ظاهرا و بزعم الناس ان صحت تلك القصة بحار ج 42 ص 107.

و سري كه در اخبار أئمة عليهم السلام وارد شده چه بسا آن حضرات از اظهار آن بر اكثر شيعه نيز خودداري و احتراز مي فرموده اند كه عقول شان آن را قبول نمي كند و يا باعث غلو آنها مي شود و لذا أئمة عليهم السلام آن را به بعض از خواص خودشان مانند عمر بن أذينه رحمه الله كه از ثقات بوده اظهار فرموده اند رجوع شود به بحارالانوار ج 42 ص 88 ط جديد.