دعبل خزاعي و شعر او
در اينجا دو بيت از قصيده ي دعبل خزاعي رحمه الله را بايد سرود و گريه كرد:
لا اضحك الله سن الدهران ضحكت
و آل احمد مظلومون قد قهروا
مشردون نفوا عن عقر دارهم
كأنهم قد جنوا ما ليس يغتفر
متأسفانه تا حال بقيه ي آن قصيده ي شريفه در اثر تتبع و تحقيق و كنجكاوي و تفتيش أساتيد عظام پيدا نشده است.
چنانچه آنان كه از معاصرين اشعار دعبل رحمه الله را جمع آوري كرده [1] و تدوين نموده اند به بقيه ي آن قصيده اطلاع نيافته اند گويا چنين
حدس زده مي شود در آن قصيده مثالب و مطاعن دشمنان أهل بيت و ظالمين بر خاندان رسالت را به نظم آورده و از ترس و خوف ستمكاران روزگار و از جهت تقيه آن قصيده را پنهان داشته و از بين رفته باشد شيخ علامه ي متبحر واسع الاطلاع آقا شيخ محمد سماوي نجفي قدس سره نيز مي فرمود: كه هر چه تتبع نموده ام به بقيه ي آن قصيده غراء اطلاع پيدا نكرده ام چنانچه در بعضي از تأليفات خود نيز به اين مطلب اشاره فرموده است [2] .
نام دعبل محمد بن علي بن رزين از اولاد بديل بن ورقاء صحابي است.
پاورقي
[1] سيد امين عاملي (ره) در اعيان الشيعة فرموده: ديوان دعبل در قرن گذشته موجود بوده (ج 320:30) و نزد فرزند دعبل، حسين شش مجلد ضخم که هر مجلد مشتمل بر سيصد ورقه بوده از اشعار والدش موجود بوده و علامهي متبحر آقا شيخ محمد سماوي (ره) اشعار دعبل را جمع کرده و هنوز خطي است و البته شيخ سماوي اگر آنها را از مصادر شيعه گردآورده از روي تحقيق و دقت است و آنچه دکتر محمد يوسف نجم (الجامعة الامير کية بيروت) در مقدمهي ديوان دعبل که وي جمع کرده و گفته که بايد در حذر شديد شد که در مصادر شيعي بر اشعار زياده نموده و وضع کرده باشند، کلام غلط و حرف هذيان است زيرا تحقيق و تثبت شيخ سماوي (ره) و ضبط و دقت وي مورد اطمئنان و اعتماد عموم است چنانچه از شرحش بر قصيدهي ميميهي فرزدق رمه الله به نام (الکواکب السماوية) که در نجف به سال (1360) ه. ق طبع شده نمايان است چقدر در ضبط اصل اشعار آن قصيده دقت فرموده است.
و در عصر ما دکتر محمد يوسف نجم نامبرده بر حسب سليقهي خود از اشعار دعبل جمعآوري کرده و در بيروت طبع شده به سال (1962) م و اديب اريب عبدالصاحب دجيلي خزرجي اشعار دعبل را جمع کرده و در سال (1382) ه. ق در نجف طبع کرده است و دکتر عبدالکريم اشتر مدرس در کليهي آداب در جامعهي دمشق نيز اشعار دعبل را با رويه و مذاق ويژهي خويش جمع کرده و در سال (1964) م طبع کرده است و بر غالب مجموعهها از اشعار دعبل مطلع شده و بر جمع و اطلاع خود بسيار اعتماد داشته و انتقادي نيز از سائر مجموعهها کرده و گويد: علي ان في بعضها مثل مجموعة السماوي روايات تصح الافادة منها و شعرا نقل عن مصادر شيعية مخطوطة ليس من السهل الوصول اليها في الوقت الحاضر) المقدمة ص 13.
[2] رجوع شود به ظرافةالاحلام تأليف شيخ سماوي (ره) ص 16 ط نجف سال (1360) ق و به دقت وي در ضبط قصيدهي عينيهي سيد حميري رجوع شود به صفحهي:- 12.