بنا به اتفاق جميع مسلمين و اجماع آنها در غير از تشهد نماز و جائي كه اسم مبارك رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم ذكر نشده باشد صلوات بر آن


حضرت مستحب است پس آيه ي شريفه: يا أيها الذين آمنوا صلوا عليه... كه امر به صلوات مي فرمايد معلوم مي شود اما استحبابي است چون آيه ي شريفه راجع به مطلق صلوات است و مقيد به حال ذكر اسم مبارك و يا نماز نيست و اگر امر وجوبي بود چون مسأله ي مبتلي بهاي عموم مسلمين است از ضروريات در اسلام مي شد پس معلوم مي شود مسلمين از اين امر استحباب فهميده اند.

و اما وجوب صلوات در حال ذكر اسم مبارك چنانچه گفته شد از آيه ي شريفه آن را نتوان استفاده كرد و اگر بر فرض ظاهر امر در آيه وجوب باشد در تشهد نماز امتثال به وجوب متحقق مي شود پس بايد به سراغ احاديث وارده در اين مسأله برويم و از روايات هم استفاده ي وجوب پس از دقت در آنها مشكل است زيرا اخباري كه در آنها وعيد ذكر شده مستفاد از آنها دعاء بر شخصي شده كه خداوند او را اگر داخل آتش شده باشد از رحمت خود دور سازد نه اين كه صلوات نفرستادن موجب دخول در نار است.

و عمده در احاديث صحيح زرارة از ابوجعفر عليه السلام است كه فرموده: اذا اذنت فافصح بالالف و الهاء و صل علي النبي كلما ذكرته او ذكره ذاكر عندك في الاذان او غيره.

و اين حديث شريف هم به قرينه ي سياق كه در اذان امر به افصاح الف وهاء فرموده معلوم مي شود وارد در مورد ادب است و اين احتمال در آن حديث احتمال قريب است و لذا نتوان به ظاهر آن حديث در


مقابل آن همه ادعاء اجماعها كه از اكابر فقهاء و آشنايان به مذاق شرع مقدس نسبت به عدم وجوب صلوات صادر شده تمسك نمود پس حق آنست كه گفته شد احتياط واجب صلوات فرستادن است در هر جا كه به اسم مبارك تلفظ شود يا از كسي ديگر شنيده شود.

و اما صلوات فرستادن به رسول الله (ص) در تشهد فرائض يوميه بدون شك واجب و اجماع اماميه بر آن قائم است چنانچه در صلوات بر پيغمبر (ص) صلوات بر آل محمد (ص) را بر آن ضم كردن مورد اتفاق و اجماع شيعه ي اماميه بوده و اخبار كثيره بر آن دلالت دارد و جاي شبهه نيست. و صلوات بر آن حضرت بدون ضم آل محمد (ص) بر آن جائز نبوده و رفتاريست كه بر خلاف دستور و أمر رسول الله (ص) مي باشد.

از كارهاي بسيار تعجب آور اهل سنت يكي هم آنست كه دانسته و فهميده حق را زيرپا مي گذارند و بر آن عمل نمي كنند و رويه ي بني اميه را تعقيب كرده و تا حال نيز از دستور آن شجره ي ملعونه دست بردار نيستند چنانچه پوشيده نيست در اخبار كثيره به طرق خود آنها روايت كرده اند كه بعد از نزول آيه ي شريفه: ان الله و ملائكته يصلون علي النبي... عموم صحابه و انصار و سائرين از رسول الله (ص) سئوال كردند: يا رسول الله (ص) كيفيت سلام فرستادن را به شما دانسته ايم آيا صلوات فرستادن بر شما به چه نحو است؟


در جواب فرموده: كه بگوئيد:

اللهم صل علي محمد و علي آل محمد كما صليت علي ابراهيم و علي آل ابراهيم... الخ [1] .

و ابن حجر مكي در الصواعق المحرقه [2] كه در رد شيعه نوشته گويد: صح يا رسول الله كيف الصلاة عليكم اهل البيت؟ قال قولوا: اللهم صل علي محمد و علي آل محمد... الخ.

با اين همه تفصيل رويه ي اهل سنت در صلوات برخلاف دستور رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم است و (آل) را ترك مي كنند.

اگر كسي به تفسير الدر المنثور جلال الدين سيوطي رجوع كند روايات زيادي خواهد ديد كه در همه ي آنها تصريح شده كه مسلمانها از رسول الله (ص) از كيفيت صلوات سئوال كرده اند فرموده است بگوئيد:

اللهم صل علي محمد و علي آل محمد... الخ.

و در تفسير نامبرده بيشتر از هيجده حديث نقل كرده كه در همه ي آنها نص صريح است كه (آل رسول ص) را در صلوات با رسول الله (ص) شريك قرار دهيد و در صحاح و سنن عامه اين موضوع را از جماعتي از صحابه نقل كرده اند مانند اميرالمؤمنين علي عليه السلام و ابوسعيد خدري


و عبدالله بن عباس و طلحة و ابوهريرة و ابومسعود انصاري و بريدة و ابن مسعود و كعب عجرة و ديگران.

و روايات وارده از طريق شيعه زياد است چون علاقه ي شيعه به خاندان رسالت در حد كمال است و از بدعتها و دستورهاي بني اميه كه برخلاف سنت سنيه ي نبويه در ميان مردم و مسلمانها شهرت داده اند گريزانند و لذا هيچ وقت در صلوات بر پيغبمر اكرم (ص) (آل) او را از وي جدا نمي كنند و كتابهاي مستقلي در اين موضوع تأليف كرده اند.

سيد علامه ي بحراني (قدس سره) در غاية المرام با بيست و سه طريق از طرق عامه و با بيست طريق از طرق شيعه و در تفسير برهان در تفسير آيه ي مباركه: ان الله و ملائكته يصلون... با بيست و پنج طريق از طرق شيعه به استثناء چند حديث از طرق اهل سنت و محدث جليل حويزي رحمه الله در تفسير نورالثقلين [3] با بيست و پنج طريق از طرق شيعه روايت كرده اند و در اكثر بلكه در تمامي آنها به استثناء دو سه حديث تصريح شده كه در صلوات به رسول الله (ص) نبايد (آل محمد) را جدا از آن حضرت نمود و بايد به رسول الله (ص) با آلش با هم صلوات فرستاد و در اغلب طرق شيعه به اين نحو است:

(اللهم صل علي محمد و آل محمد)

حتي در تشهد نماز كه بلاشك واجب است كه صلوات بايد گفت به ترتيب


مذكور گفته شود كافي است.