دوم: در نسخه ي تهذيب شيخ (ره) عبارت: (صلاة الخمسين) است يعني از علائم مؤمن يكي پنجاه ركعت نماز است كه در روز و شب به جا آورده مي شود از فرائض و نوافل يوميه. و نسخه ي وافي نيز مطابق تهذيب بوده و عبارت: (صلاة الخمسين) است.


ولي سيد بن طاووس (ره) در اقبال و بعض ديگر در تأليفات خودشان از شيخ (ره) روايت كرده اند كه حديث را (صلاة احدي و خمسين) نقل فرموده است. يعني نماز پنجاه و يك ركعت.

و شيخ فقيه همداني (ره) در مصباح الفقيه از مصباح المتهجدين [1] شيخ (ره) عبارت را (صلاة الاحدي و خمسين) نقل فرموده و در خود كتاب مصباح المتهجدين شيخ (ره) عبارت به همان نحو است و دو نسخه خطي از مصباح در كتابخانه ي ما موجود است يكي در سال (942) هجري قمري استنساخ شده و از روي نسخه ي تصحيح گرديده كه بر علامه ي كبير فاضل مقداد و عالم رباني ابن فهد حلي قدس سرهما قرائت و مقابله شده و مصحح از آن در سال (961) قمري فارغ شده است.

و نسخه ي ديگر به خط نسخ در سال (1057) قمري استكتاب شده و تصحيح گرديده ومورد اعتماد و اطمئنان است و اين نسخه از متملكات آقا شيخ علي احسائي بوده است و خط و نقش و مهرش در ظهر نسخه به سال (1236) قمري موجود است.

در هر دو نسخه عبارت: (صلاة الاحدي و الخمسين) است.

بايد دانست كه روايات وارده از خاندان عصمت و طهارت صلوات الله عليهم در اين باب عدد نوافل مختلف است در روايات كثيره


فرائض و نوافل را پنجاه و يك ركعت نقل كرده اند كه هفده ركعت فرائض يوميه و هشت ركعت نافله ي ظهر و هشت ركعت نافله ي عصر و چهار ركعت نافله ي مغرب [2] كه بعد از نماز مغرب خوانده مي شود و بعد از نماز عشاء دو ركعت نماز وتيره كه يك ركعت محسوب است و يازده ركعت نماز شب كه با دو ركعت شفع و يك ركعت وتر يازده مي شود. و دو ركعت نافله ي نماز صبح كه مجموع سي و چهار ركعت است و با هفده ركعت نمازهاي فرائض يوميه ي پنجگانه پنجاه و يك ركعت مي شود.

و در روايات ديگر مانند آنچه از تهذيب نقل گرديد عبارت: (صلاة الخمسين) است كه وتيره را بعد از نماز عشاء جزء نوافل نياورده اند و شايد جهت آن عدم مواظبت وجود مقدس رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم بر نماز وتيره است چنانچه از احاديث اهل بيت عليهم السلام ظاهر مي شود و از بعض ديگر از احاديث ظاهر است كه آن را نيز مي خوانده نظر به مصالح و مقتضياتي كه رسول الله صلي الله عليه و آله خودش عالم به آنها بوده ولي در حق ماها استحباب وتيره ثابت و محقق و بلكه مستحب مؤكد است.

و آنچه مسلم است و از نصوص كثيره استفاده مي شود: نمازها در روز و شب پنجاه و يك ركعت از فرائض و نوافل است و از اين امر مسلم نتوان دست برداشت و عمل را به روايات ديگر كه تصريح مي كند


مجموع فرائض و نوافل پنجاه ركعت است گذاشت چون نصوص كثيره رجحان بر طائفه ي دومي داشته و علاوه بر اين كه اجماع قائم و محقق است كه فرائض و نوافل پنجاه و يك ركعت است.

و لذا فقهاء رضوان الله عليهم رواياتي را كه دلالت بر پنجاه ركعت دارد حمل بر معاني و جهات ديگر كرده اند مثل اين كه جماعتي گفته اند: كه نظر به مراتب فضل است يا نظر به جعل اولي و ثانوي است.

يا نظر به اختلاف جهات مزاحمت عرضيه است يا غير از اينها از محامل كه در كتب فقه بيان شده و شرح و تفصيل اين مطلب فقهي در اين مورد از موضوع اين كتاب خارج است.

و در اين خصوص رجوع شود به كتاب شريف و اثر خالد سيد استاد ما امام فقيه آيةالله آقاي طباطبائي حكيم (قدس سره) كه در شرح عروة الوثقي به نام: مستمسك العروة الوثقي [3] - تأليف و در تمامي اقطار و بلاد اسلامي شهرت علمي آن كتاب نفيس طنين انداز و اشتهار تمام دارد و درس خارج چند مجلد از آن اثر گرانبها در حضورش درك شد.